Το άγνωστο και λησμονημένο οδοιπορικό "Εις την νήσον" του Σπυρίδωνος Παγανέλη, περιγράφει τις εντυπώσεις και τα συνταρακτικά συναισθήματα του συγγραφέα από μια επίσκεψή του στον γενέθλιο τόπο τον Σεπτέμβρη του 1895 και πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Εστία" το 1896. Είναι ένα αξιοπρόσεκτο κείμενο εξαιρετικής καλλιέπειας, αξιοθαύμαστης γλωσσικής ευστοχίας και ακρίβειας, γεμάτο ειλικρινές συναίσθημα, λυρισμό κι αγάπη για τη φύση και τη γενέτειρα, ίσως ο συγκινητικότερος και νοσταλγικότερος ύμνος (ή και ελεγεία), που έχει ποτέ συντεθεί για το περιώνυμο Κάλλος της Νήσου Μυκόνου και για τον χαρακτήρα των κατοίκων της, "των εξαιρέτων τούτων νησιωτών παρ’ οις εναμίλλως ακμάζει ευφυία, αγαθότης, φιλοξενία, και η φυσική εκείνη ευγένεια, ήν ουδεμία ανατροφή δύναταί ποτε να διδάξη".
Ο εκ Μυκόνου Σπυρίδων Παγανέλης (1852-1933), ήταν γνωστότατος δημοσιογράφος της εποχής του. Από μικρός εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου και πέρασε τον μεγαλύτερο χρόνο της ζωής του συγκατοικώντας με τις αδελφές του Γλυκερία και Ευγενία, πραγματοποίησε όμως και πολλά ταξίδια ανά την Ελλάδα, καρπός των οποίων υπήρξαν επιφυλλίδες σε εφημερίδες (Εστία, Ακρόπολις, Εφημερίς, Κλειώ, Σκριπ, Αθήναι, Νέα Ημέρα, Νεολόγος Κωνσταντινουπόλεως), συνεργασίες σε περιοδικά της εποχής του (Εστία, Εβδομάς), σε ημερολόγια (Νέα Ελλάς, Κρητικόν Ημερολόγιον, Μεσσηνιακόν, Πανελλήνιον, Ηπειρωτικόν κ.λ.π), καθώς και η συγγραφή ξεχωριστών οδοιπορικών-ταξιδιωτικών βιβλίων. Συνέγραψε και ρομαντικά μυθιστορήματα, ποιητικές νουβέλες και διηγήματα ("Η αδελφή Μάρθα", 1886, "Ραγήπ", 1889, "Ευρύαλος", 1890 κ.ά.) με αξιοσημείωτη επιτυχία στην εποχή τους. Επισήμως πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1882 με τον τόμο "Οδοιπορικαί σημειώσεις", που έτυχαν απανωτών επανεκδόσεων. Χρημάτισε βουλευτής Κυκλάδων, πρόξενος στη Φιλιππούπολη, Έφορος στην Εθνική Βιβλιοθήκη.
Η γλώσσα στα άρθρα και στα βιβλία του είναι μια αυστηρή έως αρχαΐζουσα καθαρεύουσα, που δεν παύει να καταπλήσσει με το εύρος και το βάθος των συναισθημάτων της, και συχνά να συγκινεί με τη λυρικότητα-μουσικότητά της, ενώ τα θέματά του με επιμονή περιστρέφονται γύρω από το αρχαίο κλέος, τη ματαιότητα και το εφήμερο των ανθρωπίνων.
