Οι νουβέλες και τα διηγήματα του Λεβ Τολστόι που γράφτηκαν μετά την "'Αννα Καρένινα", γραπτά της ώριμης περιόδου, αντανακλούν το τολστοϊκό πνεύμα σε όλο το εύρος του. Οι ιστορίες του ξεφεύγουν από το ρωσικό περιβάλλον της εποχής στην οποία διαδραματίζονται, διεισδύουν βαθιά στην ανθρώπινη φύση και γίνονται "παγκόσμιες". Η καθαρότητα της πρόζας, η άφθαστη δεξιοτεχνία, το ηθελημένα λιτό ύφος, ο ρεαλισμός και η ανάλυση -σταθερό εργαλείο του συγγραφέα- μας δίνουν εξαίρετα κείμενα, κάποια από τα οποία δικαίως θεωρούνται αριστουργήματα.
Στον τόμο αυτό περιλαμβάνονται με χρονολογική σειρά κείμενα που γράφτηκαν από το 1884 μέχρι το 1903: "Οι σημειώσεις ενός τρελού", "Ο θάνατος του Ιβάν Ιλίτς", "Η σονάτα του Κρόιτσερ", "Ο σατανάς", "Αφέντης και υπηρέτης", "Ο πατήρ Σέργιος" και "Μετά το χορό". Επίσης μια επιστολή του Ράινερ Μαρία Ρίλκε στην οποία περιγράφει μια συνάντησή του με τον Τολστόι, καθώς κι ένα εκτενές χρονολόγιο με βιογραφικά στοιχεία.
Ο Λέων Τολστόι (1828-1910) είναι ένας από τους κορυφαίους λογοτέχνες, γνωστός στο ευρύ κοινό πρωτίστου για τα έργα του "Πόλεμος και Ειρήνη" και "Άννα Καρένινα", που συγκαταλέγονται στα σημαντικότερα μυθιστορήματα όλων των εποχών. Η ζωή του Τολστόι χαρακτηρίστηκε από μεγάλες αντιθέσες, καθώς τα πρώτα άσωτα χρόνια της αριστοκρατίας τα διαδέχτηκε η ριζοσπαστική μεταστροφή του προς την άρνηση του πλούτου, τη φιλανθρωπία και προς έναν ιδιόμορφο ειρηνιστικό και χριστιανικό αναρχισμό, που έτυχε θαυμασμού από προσωπικότητες όπως ο Γκάντι και επισφραγίστηκε με τον αφορισμό της Ρωσικής Εκκλησίας. Η στροφή στην κοσμοθεωρία του άρχισε να συντελείται με την απογοήτευση που γεύτηκε πολεμώντας με τον ρώσικο στρατό σε διάφορα μέτωπα μέχρι το 1856, όταν και έγραφε τα πρώτα του έργα, αυτοβιογραφικά σε μεγάλο βαθμό. Ο πόλεμος γυμνός, χωρίς πατριωτικά πλουμίδια, σκιαγραφήθηκε στα "Διηγήματα της Σεβαστούπολης" (1855). Λίγο μετά ο Τολστόι αφοσιώθηκε στα κτήματα του, γράφοντας παράλληλα τους "Κοζάκους" (1863) και τον "Πολικούσκα" (1863), έκφραση της γοητείας που του ασκούσε ο χωριάτικος τρόπος ζωής και συνάμα της αποστροφής του για την αριστοκρατική τάξη πραγμάτων, της οποίας ο καθωσπρεπισμός στηλιτεύτηκε στην "Άννα Καρένινα" (1875-77). Στον "Πόλεμο και Ειρήνη" (1865-69), έργο που βασίστηκε σε ιστορικές μαρτυρίες και ντοκουμέντα όπως τα επεξεργάστηκε η πολιτική σκέψη του Τολστόι, επιχειρήθηκε η ανατροπή της ιστορικής μυθοπλασίας, η αποκαθήλωση των ηγετικών μορφών και η ανάδειξη του ρόλου των απλών στρατιωτών. Στα τελευταία έργα του, όπως είναι "Ο θάνατος του Ιβάν Ιλίτς"" (1886), "Η σονάτα του Κρόιτσερ" (1887-9), "Ο Διάβολος" (1889-90) και η "Ανάσταση" (1899), ο Τολστόι ανέλυσε πτυχές της γνήσιας χριστιανικής αρετής σε αντιδιαστολή με τον τυπικισμό, μια αρετή που εφάρμοσε ζώντας ασκητικά, παρά τις σοβαρές αντιρρήσεις της γυναίκας του και την αποστασιοποίηση του από το οργανωμένο κράτος και την επίσημη Εκκλησία. Πλήθη όμως ολόκληρα τον θεωρούσαν πρότυπο και προσπαθούσαν να τον γνωρίσουν από κοντά, στη δύση πλέον της ζωής του.
