"Ο Ιανός του εθνικισμού" κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1993, από τις εκδόσεις του περιοδικού "Ο Πολίτης", σε μια εποχή που ο εθνικιστικός πυρετός, με αιχμή το Μακεδονικό, βρισκόταν σε έξαρση.
Σήμερα, δεκαπέντε σχεδόν χρόνια μετά, το ζήτημα της αναγνώρισης της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (του "κρατιδίου των Σκοπίων", όπως αποκαλείται στον εθνικιστικό λόγο), παραμένει ακόμα άλυτο για το ελληνικό κράτος. Και τα όσα μεσολάβησαν επιβεβαιώνουν, δυστυχώς, τις περισσότερες, αν όχι όλες τις αναλύσεις των συγγραφέων. Γιατί τώρα μπορούμε να αντιληφθούμε, πολύ καλύτερα, πόσο δίκιο είχαν, όταν, σε μια εποχή ζοφερή, κόντρα στην ασφυκτικά κυρίαρχη άποψη, έλεγαν, με παρρησία και νηφαλιότητα: "Ο εθνικισμός εξωθεί την ελληνική εξωτερική πολιτική σε αδιέξοδα και καλλιεργεί στην κοινή γνώμη φαντασιώσεις που τις νομίζαμε ξεπερασμένες εδώ και πολλές δεκαετίες.
Και μπορούμε σήμερα, με ακόμα μεγαλύτερη σιγουριά, να επαναλάβουμε την ακροτελεύτια φράση του προλογικού σημειώματος του 1993: "Η πορεία που χαράζουν τα κυρίαρχα μέσα μαζικής επικοινωνίας και τα ποικιλώνυμα εθνικιστικά κέντρα δεν είναι μονόδρομος, μπορεί να υπάρξει μια άλλη πολιτική, και φιλειρηνική και πατριωτική"".
Περιλαμβάνονται τα κείμενα:
- Αντώνης Λιάκος, "Βαλκανική κρίση και εθνικισμός"
- Άγγελος Ελεφάντης, "Από την εθνικιστική έξαρση στο περιθώριο"
- Αντώνης Μανιτάκης, "Εθνικός λόγος: χθες - σήμερα"
- Δαμιανός Παπαδημητρόπουλος, "Τα Βαλκάνια και εμείς"
