Ο βάλτος του διαβόλου

Ε, λοιπόν! ‘Ετσι όπως είναι, ατελής και ασυμπλήρωτος, καταδικασμένος σε μια διαρκή παιδική νοημοσύνη, είναι ακόμα πιο όμορφος απ’ αυτόν του οποίου η παιδεία έπνιξε το αίσθημα. Μην υψώνεστε πάνω απ’ αυτόν, όλοι εσείς που νομίζετε πως έχετε το νόμιμο κι απαράγραπτο δικαίωμα να τον διατάζετε, γιατί αυτό το φοβερό λάθος που κάνετε δείχνει πως το μυαλό σκότωσε την καρδιά σας, και πως είσθε οι πιο ατελείς και οι πιο τυφλοί άνθρωποι!… Προτιμώ ακόμα πολύ περισσότερο αυτήν την απλότητα της ψυχής του απ’ τα ψεύτικα φώτα της δικής σας• κι αν επρόκειτο ν’ αφηγηθώ τη ζωή του, θα ένιωθα μεγαλύτερη ευχαρίστηση υπογραμμίζοντας τις συγκινητικές και γλυκές της πλευρές• και δεν έχετε την ικανότητα να ζωγραφίσετε την ταπεινότητα, όπου η σκληρότητα, κι η περιφρόνηση που επιβάλλουν οι κοινωνικοί σας κανόνες μπορούν να τον ρίξουν.

Γνώριζα αυτό τον νέο κι αυτό το όμορφο παιδί, ήξερα την ιστορία τους, γιατί είχαν κι αυτοί μια ιστορία, όπως ο καθένας μας έχει τη δική του – και καθένας θα μπορούσε να προκαλέσει το ενδιαφέρον για το ρομάντζο της ζωής του, αν το είχε καταλάβει… Παρόλο που ήταν αγρότης, ένας απλός γεωργός, ο Ζερμέν είχε επίγνωση των καθηκόντων του και των παθών του. Μου τα είχε διηγηθεί απλοϊκά, ξεκάθαρα, και τον είχα ακούσει μ’ ενδιαφέρον. Αφού κάθισα και τον έβλεπα να οργώνει κάμποση ώρα, αναρωτήθηκα γιατί να μη γραφτεί η ιστορία του, παρόλο που ήταν μια ιστορία το ίδιο απλή, το ίδιο ίσια και το ίδιο αστόλιστη όσο και το αυλάκι που χάραζε με το άροτρό του.