Η Ελεύθερη Θάλασσα αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη κείμενα του παγκόσμιου πολιτισμού. Ο Ούγκο Γκρότιους ιδρύει κυριολεκτικά το Δίκαιο της Θάλασσας, στα πλαίσια της επιστήμης του Διεθνούς Δικαίου του οποίου επίσης θεωρείται πατέρας. Αφορμή είναι η επίθεσή του στη μονοπωλιακή απαίτηση των Πορτογάλων και των Ισπανών για έλεγχο του διεθνούς εμπορίου, με τις ευλογίες του Πάπα. Ανασκευάζει αναλυτικά την επιχειρηματολογία τους βασιζόμενος στην αρχαία Ελληνική και Ρωμαϊκή γραμματεία, το Βυζαντινό Δίκαιο και την ανθρωπιστική τάση της αναγεννησιακής νομολογίας. Οι αξιώσεις κυριαρχίας επί ενός εκ των στοιχείων της βιόσφαιρας τον προτρέπουν να εξετάσει με ιστορικό τρόπο έννοιες όπως κυριότητα, κατοχή, ιδιοκτησία, έθιμο, ρύθμιση, σύμβαση, χωρικά ύδατα, παράκτια ζώνη, συνοριακή ζώνη, εθνική κυριαρχία, ανοιχτή θάλασσα ως διεθνή ύδατα, σχέση ξηράς-θάλασσας, αέρα-θάλασσας, αλιείας και εκμετάλλευσης των πόρων. Με βάση τον Αριστοτέλη υπεισέρχεται σε θέματα οικονομίας διεθνούς εμπορίου, διαμόρφωσης τιμών, μεταφοράς εμπορευμάτων, αλλά και σχέσεων κράτους και υπερεθνικών-πολυεθνικών επιχειρήσεων ως νομικών οντοτήτων του Διεθνούς Δικαίου, ειδικά στο θέμα της κήρυξης και διεξαγωγής δίκαιου δημόσιου πολέμου. Ο «Πόλεμος των Βιβλίων» ξεκινά επίσης με αυτό το βιβλίο: δηλαδή το φαινόμενο που επακολούθησε την έκδοση της Ελεύθερης Θάλασσας στις βασιλικές και αυτοκρατορικές αυλές της Ευρώπης, όπου οι ηγεμόνες ανέθεταν σε νομικούς τη συγγραφή απαντητικών πραγματειών στην επιχειρηματολογία του Γκρότιους. Όμως μόνο αυτό το κείμενο επέπλευσε, καθώς η ανθρωπιστική προοπτική του το καθιστά τη μοντέρνα πηγή της επίλυσης διαφορών στο σύγχρονο Γκροτιανό σύστημα Διεθνούς Δικαίου βάσει των πανανθρώπινων ιδανικών της ανθρωπότητας.
