Ο τόμος συνιστά μια αναθεωρημένη και, ως προς το "Εννοιολόγιο", επαυξημένη εκδοχή του δοκιμίου "Ο λόγος των κοινωνικών επιστημών: Μια εισαγωγική πλοήγηση". Προκείμενη, ωστόσο, παραμένει η διεννόηση του κοινωνικού κόσμου ως κανονιστική-αξιολογική, παρά ως νομολογική-θετικιστική, αξίωση: ως στοχασμός πάνω στις έλλογες απαιτήσεις του αξιολογικού (ανα)λογισμού και της προσφυγής στην άποψη του άλλου: σε μια "πλη-θυντική" ανάγνωση ως πλεύση στοχαστική στις ιδέες και στις προσμείξεις τους. Η δε "θεωρία", με την έννοια της θέασης ως θέσης και αντιστρόφως, εκλαμβάνεται ως το "μέτρο" της διανοητικής εμβέλειας των κοινωνικών επιστημών. Διερευνώντας τη μεταβλητή ποικιλότητα του κοινωνικού μωσαϊκού -των ολοτήτων, εντός και διά των οποίων εξελίσσονται τα κοινωνικά υποκείμενα-, ο τόμος διαλέγεται με τους όρους συναρμογής μιας "συνείδησης διεννόησης" προς τη διεύρυνση των έλλογων οριζόντων μας.
