Το θέμα του χρόνου και του χώρου –ένα από τα συναρπαστικότερα ερωτήματα που απασχόλησαν τη σκέψη των ανθρώπων από την αρχαιότητα δεν έχει αντιμετωπιστεί παρά ελάχιστα ως βιολογικό φαινόμενο ακόμη και από τους ειδικούς επιστήμονες, κυρίως νευρολόγους, νευροβιολόγους και ψυχολόγους, και καθόλου ή σχεδόν καθόλου από άλλους κλάδους (π.χ. φιλοσόφους, θεολόγους κ.λπ.). Σε αυτή τη συζήτηση φιλοδοξεί να συμβάλει το νέο βιβλίο του Θανάση Ντινόπουλου (Ομ. Καθηγητής Α.Π.Θ) με τίτλο “Εγκέφαλος και Χρόνος”.
Γνωρίζουμε πως είμαστε φτιαγμένοι από αστερόσκονη. Ο κάθε άνθρωπος, το κάθε έμβιο ον του πλανήτη, φέρει μέσα του τα σωματίδια που είχαν δημιουργηθεί στις απαρχές του σύμπαντος, άτομα που σφυρηλατήθηκαν μέσα στην πύρινη καρδιά άστρων προγενέστερων του Ήλιου. Ποιος γνωρίζει, άραγε, ότι ο σίδηρος στα ερυθρά αιμοσφαίριά μας προήλθε από την έκρηξη ενός αστεριού; Φέρουμε μέσα μας την ιστορία του σύμπαντος και της ζωής, δηλαδή έχουμε μέσα μας τον χρόνο και τον χώρο. Το σύμπαν είναι χώρος συνυφασμένος με τον χρόνο, αλλά και το σώμα μας είναι χώρος, άρα συνυφασμένο με τον χρόνο.
Το βιβλίο “Εγκέφαλος και Χρόνος” μας προσκαλεί σε μία ξενάγηση στη σχέση μεταξύ χρόνου και του εγκεφάλου. Πώς αντιλαμβάνονται τα έμβια συστήματα τον χρόνο και τον χώρο; Πώς τον μετρούν; Πότε εξελίχθηκαν τα διαφορετικά τμήματα του εγκεφάλου και τι σημασία είχε για την αντίληψη μας για τον κόσμο; Αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο με τον τρόπο που αδιαλείπτως επιβάλλει το επίμονο «σκούντημα» της φύσης. Η προσοικείωση του χώρου και του χρόνου αποτελεί κύριο χαρακτηριστικό των ζώων και του ανθρώπου. Ο Θανάσης Ντινόπουλος μας προσκαλεί να σκεφτούμε τι σημαίνει αυτό για την εξέλιξή μας. O βιωματικός χώρος και χρόνος δεν ταυτίζονται με τον πραγματικό χώρο και χρόνο ή με τον χωροχρόνο της φυσικής επιστήμης ή τον χώρο των μαθηματικών. Ωστόσο, η αντίληψη του χώρου και του χρόνου δεν θα μπορούσε να αντανακλαστεί στη συνείδηση μας αν δεν υπήρχαν συγκεκριμένες προυποθέσεις που ο συγγραφέας ιχνογραφεί στις σελίδες του βιβλίου.
Η συνειδητοποίηση του χρόνου σημαίνει και την επώδυνη συνειδητοποίηση του αναπόφευκτου τέλους της ζωής. Με τα λόγια του συγγραφέα: «Πόσοι άνθρωποι αντέχουν στη σκέψη της μοιραίας αυτής διαδρομής από τη γέννηση στο θάνατο; Οι περισσότεροι στρέφονται στην παρηγορία και την ελπίδα που παρέχουν οι διάφορες θρησκείες και η πίστη σε μία μετά θάνατον ζωή, άλλοι στη διερεύνηση φιλοσοφικών προβλημάτων, άλλοι στην επιστήμη και κάποιοι στα ταξίδια στον χρόνο. Δεν βρίσκω πιο πειστική απάντηση για την εμμονή των ανθρώπων για τα ταξίδια στον χρόνο από το να ξορκίσουμε (και, μάλλον, μόνο το είδος μας) τον θάνατο. Το μέλλον, στο οποίο δεν θα υπάρχουμε, μας συνθλίβει. Επιζητούμε μία στάλα Χρόνο, επιζητούμε την αιωνιότητα».
Ο Θανάσης Ντινόπουλος είναι καθηγητής Ανατομικής και Ιστολογίας της Κτηνιατρικής Σχολής του ΑΠΘ και διευθυντής του ομώνυμου Εργαστηρίου. Διετέλεσε πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας για τις Νευροεπιστήμες. Εκτός από Ανατομική και Ιστολογία, διδάσκει το μάθημα επιλογής Εγκέφαλος και τέχνη καθώς και θέματα της ειδικότητάς του σε μεταπτυχιακά προγράμματα της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ και του Τμήματος Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Είναι συγγραφέας 40 επιστημονικών άρθρων δημοσιευμένων σε έγκυρα διεθνή νευροεπιστημονικά περιοδικά και 50 ανακοινώσεων σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια. Έχει συγγράψει κεφάλαια για τα βιβλία "Handbook of Chemical Neuroanatomy" και "Vision and Visual Disfunction" και το βιβλίο "Συγκριτική ανατομική των κατοικίδιων θηλαστικών: Περιφερικό νευρικό σύστημα, αυτόνομο νευρικό σύστημα, αισθητήρια όργανα" (University Studio Press). Έχει μεταφράσει τα βιβλία "Εσωτερική όραση: Μια εξερεύνηση της τέχνης και του εγκεφάλου" του Semir Zeki και "Φαντάσματα στον εγκέφαλο" του V. S. Ramachandran (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης). Τέλος, είναι συγγραφέας τριών εκλαϊκευτικών βιβλίων με τίτλους "Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο. Μια νευροβιολογική ανάγνωση", "Νευροηθική και εγκέφαλος και τέχνη (Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου).
