Πρόκειται για εµπεριστατωµένη και διεισδυτική ανάλυση της κοινωνικής και πολιτικής δοµής του διεθνούς συστήµατος σε αναφορά µε διεθνιστικές δοξασίες και ιδεολογήµατα που ταλανίζουν τον ελληνικό δηµόσιο διάλογο. Ο ελληνικός διεθνισµός «αριστερός» και «δεξιός», αναλύεται σε αναφορά µε την κοινωνική και πολιτική δοµή του διεθνούς συστήµατος. Συνδέεται επίσης µε το φαινόµενο της παγκοσµιοποίησης, µε ζητήµατα όπως το εθνικό συµφέρον, το ρόλο του διεθνούς δικαίου-διεθνών οργανισµών καθώς και µε τις σχέσεις µικρών και µεγάλων κρατών. Μεταξύ άλλων υποστηρίζεται ότι «νεοφιλελεύθερες» διεθνιστικές δοξασίες λειτουργούν καταλυτικά στην παραγωγή ενός µίγµατος νεο-εξαρτησιακών ιδεολογηµάτων µε «κεντροαριστερό» µανδύα τα οποία υιοθετούν «συντηρητικοί» και «προοδευτικοί» «διεθνιστές» κάθε κοµµατικής απόχρωσης. Συγκλίσεις ή αποκλίσεις σ’ αυτό το πλαίσιο, διαµορφώνουν το µελλοντικό πολιτικό σκηνικό της Ελλάδας. Ο συγγραφέας ασκεί αυστηρή κριτική για την πνευµατική τυραννία που αναπτύσσει η συµβατική σοφία της εξωτερικής µας πολιτικής.
Περιεχόμενα:
ΜΕΡΟΣ Ι
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΚΑΙ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ, ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ
- Οπτική γωνία ανάλυσης και η πολιτική φιλοσοφία των Διεθνών Σχέσεων στην Ελλάδα
- Έξι θεµελιακά «επιχειρήµατα βάσης» και πέντε προσανατολισµοί εξωτερικής πολιτικής
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΕΞΩΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑ
ΜΕΡΟΣ ΙΙ
ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΣΥΝΤΟΜΗΣ ΑΛΛΑ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
- Εισαγωγή
- «Μπροστά στην ράχη της Σέριφος, όταν ανεβαίνει ο ήλιος, τα πυροβόλα όλων των µεγάλων κοσµοθεωριών παθαίνουν αφλογιστία»
- Τα «εργαλεία ανάλυσης» των διεθνών σχέσεων
- Ενδοκρατική και διακρατική τάξη πραγµάτων: Κύρια χαρακτηριστικά και θεµελιώδεις διαφορές, το ισχύον πολιτικό και θεσµικό «καθεστώς ρύθµισης των διεθνών σχέσεων» και η πολιτική πραγµατικότητα στον διεθνή χώρο
- Προϋποθέσεις τήρησης της «διεθνούς νοµιµότητας» και η οργάνωση του διεθνούς συστήµατος: «λίγοι κανόνες ή πολλοί κανόνες»;
- Συλλογισµοί για εναλλακτικές προσεγγίσεις διεθνούς οργάνωσης και το σύστηµα συλλογικής ασφάλειας
ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ
ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣ, ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΔΙΕΘΝΙΣΤΕΣ, ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΟΙ, ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΙ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. «Ο ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ ΕΙΝΑΙ ΣΚΟΤΑΔΙΣΜΟΣ» (219 ΛΕΞΕΙΣ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΡΑ)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ, ΔΙΕΘΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. Η ΔΥΣΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΣΕ ΕΝΑ ΜΙΚΡΟ ΔΥΤΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9. Η ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΕΝΟΣ (ΜΙΚΡΟΥ) ΚΡΑΤΟΥΣ: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ
ΜΕΡΟΣ IV
ΠΕΡΙ ΔΥΣΤΥΧΙΑΣ-ΕΥΤΥΧΙΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΤΙΝΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. Η ΔΥΣΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΑΙΘΕΡΟΒΑΜΩΝ, Η ΕΥΤΥΧΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11. Η ΕΥΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΑΠΛΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ ΚΑΙ Η ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (είδος επιστολής προς τον ανώνυµο αναγνώστη)
Κριτικές:
Ο Ανδρέας Παπανδρέου εισήγαγε πολλούς όρους και πλήθος νεολογισµών στο σύγχρονο ελληνικό πολιτικό λεξιλόγιο. Όσον αφορά την ελληνική εξωτερική πολιτική, ένα εύστοχος όρος-έννοια εκφράζεται µε δύο λέξεις: «εξωελληνική νοοτροπία». Τον ανέφερε σε σχέση µε την πολιτική στάση κορυφαίας πολιτικής προσωπικότητας η οποία κατείχε υψηλή θέση στο ευρωπαϊκό θεσµικό σύστηµα. Ίσως πρόκειται για την πιο εύστοχη φραστική συντόµευση του προβλήµατος εξωτερικής πολιτικής της Ελλάδας. Συνοψίζει το γεγονός ύπαρξης, κυρίως στο επίπεδο ορισµένων (εάν όχι πολλών) πολιτικών προσωπικοτήτων της Ελλάδας και της Κύπρου, διληµµάτων ή και φιλοσοφικών επιφυλάξεων ως προς το κατά πόσο το ελληνικό εθνικό συµφέρον προηγείται ή έπεται σκοπιµοτήτων και κριτηρίων διεθνιστικού ή άλλου χαρακτήρα.
Σπύρος Δηµητρίου, Μάχη
Το βιβλίο του Παναγιώτη Ήφαιστου, Η εξωελληνική νοοτροπία και τα αίτιά της, είναι µια προσπάθεια «κριτικής της συµβατικής σοφίας ως προ το τι είναι διεθνισµός» και ως προς τα αποτελέσµατα της λογικής του διεθνισµού στην εξωτερική, αλλά και στην εσωτερική πολιτική. Ο συγγραφέας από τις πρώτες κιόλας σελίδες διαµορφώνει το επιχείρηµά του πάνω στο εξής ερώτηµα: «πίστη, νοµιµοφροσύνη και προσδοκίες σε διεθνείς εξουσιαστικές δοµές ή υψηλή ιεράρχηση των προτεραιοτήτων που επιτάσσουν τα εθνικά συµφέροντα;» (29)
Για να απαντήσει σ’ αυτό το ερώτηµα προσπαθεί να ανιχνεύσει πού ακριβώς στηρίζεται αυτός ο διεθνιστικός λόγος. Κοιτά στις παγκόσµιες σχέσεις προσπαθώντας να βρει τα στοιχεία εκείνα που θα δώσουν σε κάποιον τη δυνατότητα να µιλήσει για µια παγκόσµια κοινότητα που αλληλεπιδρά στηριζόµενη σε ένα πλαίσιο ηθικών ή νοµικών κανόνων. Ο µόνος κανόνας που καταγράφει είναι αυτός της «κρατικής κυριαρχίας», ενώ το πιο χαρακτηριστικό παράδειγµα αναίρεσης µιας δηµοκρατικού τύπου διεθνούς τάξης είναι ο ΟΗΕ και το Συµβούλιο Ασφαλείας. Οι λειτουργίες του τελευταίου αντιβαίνουν τις αρχές του Καταστατικού Χάρτη του πρώτου! (68) [δες επίσης 77-81 και 91-94]
Ο συγγραφέας διακρίνει τέσσερα χαρακτηριστικά της διεθνούς τάξης πραγµάτων: την ανοµοιογένεια, την απουσία νοµιµοποιηµένης παγκόσµιας εξουσίας, την άνιση ανάπτυξη και συνεπακόλουθα την άνιση ισχύ και τέλος τον ηγεµονισµό. Όλα αυτά οδηγούν σε ένα µάλλον ασταθές πλαίσιο στον παγκόσµιο χώρο. Στο βαθµό που α) η µόνη αρχή δικαίου που τα κράτη αναγνωρίζουν είναι η κριτική κυριαρχία, β) ο διεθνής χώρος ταλανίζεται από ρευστά και µεγάλα ζητήµατα, και γ) η σταθερή εγγύηση του συνοριακού status quo είναι ανέφικτη, γίνεται φανερό ότι η διεθνιστική λογική όχι µόνο είναι µυωπική αλλά και οδηγεί σε γενική αταξία: «Εάν υπάρχει µια πρόβλεψη όσον αφορά τη µορφή και το χαρακτήρα του διεθνούς συστήµατος, είναι ότι δεν θα υπάρξει µείωση αλλά αύξηση των ηγεµονικών τάσεων, γεγονός που καθιστά αναγκαίο όπως κάθε µη ηγεµονία/µη αναθεωρητικό κράτος βελτιώσει την θεσµική και πολιτική του οργάνωση στο εθνικό-κρατικό επίπεδο. Αυτό, τόσο για να αντιµετωπίσει το κλασικό πρόβληµα του ηγεµονισµού όσο και για να γίνει ανταγωνιστικό σ’ ένα εξ’ αντικειµένου άναρχο διεθνές περιβάλλον. Και πάλι δηλαδή εκ των πραγµάτων το κάλεσµα είναι για εθνική συσπείρωση και όχι για διεθνισµό». (108)
Και εδώ νοµίζουµε ότι φτάνουµε στο πιο ενδιαφέρον µέρος του επιχειρήµατος. Η θέση του Π. Ήφαιστου δεν είναι απλά ο διεθνισµός είναι το αποτέλεσµα µιας µυωπικής ανάλυσης των διεθνών δεδοµένων. Αλλά ότι ο διεθνισµός σήµερα, µε τη µορφή που έχει πάρει, αποτελεί απλά συγκάλυψη φασίζουσων νοοτροπιών και αντιλήψεων. Σήµερα βιώνουµε δύο ειδών διεθνισµούς: αυτόν των ηγεµονικών κρατών του κόσµου και αυτόν που αναπτύσσεται σε µικρότερες χώρες και είναι ο διεθνισµός της υποταγής – το σύνδροµο της υποτέλειας και της υποταγής.
Σε περιορισµένο χώρο που διαθέτουµε δεν είναι δυνατόν να αναλύσουµε διεξοδικά αυτό το επιχείρηµα. Θα κλείσω λοιπόν αυτό το µικρό σηµείωµα µε τρεις παρατηρήσεις. Πρώτον, στο θέµα του διεθνισµού το βιβλίο καταδεικνύει –πολύ πειστικά νοµίζω– ότι σήµερα «τα διεθνιστικά ιδεολογήµατα όλων των αποχρώσεων ήταν και θα είναι πάντοτε τα εκκολαπτήρια του φασισµού. Αυτό επειδή …παραγνωρίζουν και απορρίπτουν το κυρίαρχο χαρακτηριστικό του διεθνούς χώρου, δηλαδή την ύπαρξη ετερογενών και ανοµοιογενών εθνικών κρατικών συνόλων». (183) Μ’ άλλα λόγια, ο διεθνισµός σήµερα στρέφεται ενάντια στη διαφορετικότητα! Δεύτερον, αν και δεν είχα την ευκαιρία να αναφερθώ σ’ αυτό το ζήτηµα, ότι τίποτα δεν είναι χαµένο! Σε τελική ανάλυση η προστασία των συµφερόντων του έθνους µας έγκειται στο πόσο δυναµικά εµείς τα υπερασπιζόµαστε και στο πόσο ικανοί είµαστε στο να δείχνουµε µε τις πράξεις µας στους άλλους το κόστος που θα έχουν τυχόν ηγεµονικές πρακτικές. Αν κάτι έµεινε αναπάντητο διαβάζοντας αυτό το βιβλίο είναι το γιατί τέτοιου τύπου λογικές –διεθνιστικές – έχουν την δυνατότητα να αναπτύσσονται µε τέτοια έκταση. Μ’ άλλα λόγια, επηρεασµένος ίσως και από τις σπουδές µου, θα έλεγα ότι λείπει µια κοινωνιο-ψυχολογική ανάλυση του «διεθνιστή».
Αλλά αυτό αποτελεί ζήτηµα για περαιτέρω διάλογο και δεν αφαιρεί τίποτα από την ευχαρίστηση που έχεις διαβάζοντας ένα βιβλίο που πραγµατικά σου «αναδιαµορφώνει τα ερµηνευτικά σχήµατα που έχεις στο µυαλό σου».
Κώστας Γεώρµας, Άρδην
