Η θεολογία της εικόνας στην ορθόδοξη εκκλησία

Η ορθόδοξη Εκκλησία διατήρησε ακέραιο έναν τεράστιο πλούτο τόσο στον χώρο του λειτουργικού βίου και της πατερικής σκέψης όσο και στον χώρο της εκκλησιαστικής τέχνης. Γνωρίζουμε ότι η προσκύνηση των εικόνων κατέχει μία πολύ σημαντική θέση κι αυτό διότι η εικόνα δεν είναι μία απλή απεικόνιση ούτε μια διακόσμηση, ούτε ακόμα μία εικονογράφηση της αγίας Γραφής. Είναι κάτι περισσότερο: ισότιμη του ευαγγελικού μηνύματος, είναι ένα λατρευτικό σκεύος που συμμετέχει ολόκληρο στην λειτουργική ζωή. Έτσι εξηγείται η σπουδαιότητα που η Εκκλησία αποδίδει στην απεικόνιση, όχι σ' οποιαδήποτε αναπαράσταση, αλλά στην συγκεκριμένη απεικόνιση, την οποία σμίλεψε στο πέρασμα της ιστορίας της, κατά την πάλη της εναντίον της ειδωλολατρίας και των αιρέσεων, στην εικόνα που το τίμημά της ήταν το αίμα ενός μεγάλου αριθμού μαρτύρων και ομολογητών κατά την διάρκεια της εικονομαχικής περιόδου: στην ορθόδοξη εικόνα. Στην εικόνα, η Εκκλησία δεν βλέπει μόνον μία μορφή ορθόδοξης διδασκαλίας, αλλά την καθολική έκφραση της Ορθοδοξίας, αυτή την ίδια την Ορθοδοξία. Επομένως δεν μπορούμε ούτε να καταλάβουμε, ούτε να εξηγήσουμε την εκκλησιαστική τέχνη έξω από την Εκκλησία και από την ζωή της. Η εικόνα, ιερή απεικόνιση, είναι μια εκδήλωση της Παράδοσης της Εκκλησίας, ισότιμη με την γραπτή και προφορική παράδοση. Η προσκύνηση των εικόνων του Χριστού, της Παρθένου, των αγγέλων και των αγίων είναι ένα δόγμα της χριστιανικής πίστεως που διατυπώθηκε στην Εβδόμη Οικουμενική Σύνοδο. Προέρχεται από το θεμελιώδες δόγμα της Εκκλησίας: της ομολογίας της ενανθρωπήσεως του Θεού. Η εικόνα του Θεανθρώπου είναι η μαρτυρία της πραγματικής σάρκωσής Του κι όχι μιας φανταστικής. Μήπως δεν είναι αλήθεια συχνά αποκαλείται "εικαστική θεολογία"; Αυτό το εκφράζει η Εκκλησία και τη λειτουργία της. Τα στιχηρά και οι κανόνες των εορτών διαφόρων εικόνων, όπως για παράδειγμα του Άγιου Μανδηλίου (16 Αυγούστου) και ιδιαίτερα η ακολουθία της Κυριακής της Ορθοδοξίας αποκαλύπτουν το νόημα της εικόνας σ' ολόκληρο το βάθος της. Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς πώς το περιεχόμενο και η σημασία της αποτελούν θεολογική μελέτη όμοια με την μελέτη της αγίας Γραφής.