Η προσωρινή δικαστική προστασία στη διοικητική δίκη

Στο παρόν έργο παρουσιάζεται και ερμηνεύεται ο θεσμός της προσωρινής δικαστικής προστασίας στις διοικητικές διαφορές ουσίας και κυρίως στις φορολογικές διαφορές, καθώς και στις ακυρωτικές διαφορές. Η μονογραφία είναι ενημερωμένη με όλες τις νομοθετικές αλλαγές κατά χρονική σειρά (Ν 3659/2008, 3842/2010, 3845/2010, 3888/2010, 3900/2010 3943/2011, 4055/2012, 4152/2013, 4170/2013) που επέφεραν πλειάδα νομοθετικών μεταβολών στις σχετικές διατάξεις του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας και επηρεάζουν τις διαφορές ουσίας και τις φορολογικές διαφορές (βλ. σχετικά άρθρο 34 του Ν 3900/2010 με το οποίο εισήχθησαν για πρώτη φορά (άρθρο 202 παρ. 2 ΚΔΔ) εξειδικευμένες ρυθμίσεις για τη χορήγηση αναστολής σε περίπτωση πράξεων της φορολογικής ή τελωνειακής αρχής καθώς επίσης και για όλες τις διαφορές με χρηματικό αντικείμενο). Στο πρώτο μέρος ερμηνεύονται θεωρητικά και νομολογιακά τα άρθρα 200-215 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (Ν 2717/1999) που αφορούν στις διαφορές ουσίας, ενώ στο δεύτερο μέρος τα άρθρα 52-52Α του ΠΔ 18/1989 (Οργανισμός Συμβουλίου της Επικρατείας) που αφορούν στις ακυρωτικές διαφορές. Επιπλέον στο δεύτερο μέρος παρουσιάζονται τα ασφαλιστικά μέτρα του Ν 3886/2010 για τις δημόσιες συμβάσεις. Η προσωρινή δικαστική προστασία στη διοικητική δίκη περιβάλλεται συνταγματικού κύρους με τη διάταξη του άρθρου 20 παρ. 1 Συντ. ως στάδιο αφενός και απαραίτητη προϋπόθεση αφετέρου του δικαιώματος της παροχής πλήρους και αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας. Η προσωρινή δικαστική προστασία και το σύστημα απονομής της διεκδικούν κυρίαρχο ρόλο, αν όχι τον πλέον σημαντικό, στο ισχύον δικαιικό σύστημα, παρόλο που η αίτηση αναστολής έχει καθαρά παρεπόμενο χαρακτήρα σε σχέση με την προσφυγή. Ο Κώδικας Διοικητικής Δικονομίας ο οποίος κατά το μέρος που περιλαμβάνει διατάξεις για την αναστολή εκτέλεσης διοικητικών πράξεων, δεν διαφέρει ουσιωδώς από τις αντίστοιχες ρυθμίσεις τόσο του άρθρου 31 του ΠΔ 341/1978 όσο και του άρθρου 78 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, ύστερα από αλλεπάλληλες «μεταρρυθμίσεις» δέχθηκε καίριες παρεμβάσεις, που ίσως να συνιστούν, ακόμη και κάποιου βαθμού περιστολή, του δικαιώματος αφενός πρόσβασης και αφετέρου απονομής προσωρινής δικαστικής προστασίας, σε σύγκριση με τις αρχικώς ισχύουσες διατάξεις.

Στο πρώτο μέρος που αφορά στην προσωρινή δικαστική προστασία στις διαφορές ουσίας αναλύονται οι προϋποθέσεις χορήγησης αναστολής (διοικητικής πράξης και δικαστικής απόφασης), η αρμοδιότητα του δικαστηρίου επί αιτήσεως αναστολής και οι λόγοι χορήγησης της αναστολής. Αναλύεται επίσης η κύρια διαδικασία, η διαδικασία χορήγησης προσωρινής διαταγής, η απόφαση επί της αναστολής, καθώς και η προσωρινή δικαστική προστασία κατά τη διαδικασία είσπραξης δημοσίων εσόδων, η προσωρινή ρύθμιση της κατάστασης και η προσωρινή επιδίκαση της απαίτησης. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται με την αναγκαία θεωρητική εμβάθυνση και με πρόσφατη νομολογία η λειτουργία του άρθρου 52 του ΠΔ 18/1989 στην ακυρωτική δίκη. Ειδικότερα ερμηνεύεται η αίτηση αναστολής ενώπιον του ΣτΕ, το περιεχόμενο της αναστολής και η διαδικασία της, καθώς επίσης και η προσωρινή διαταγή στις ακυρωτικές διαφορές. Επιπλέον παρουσιάζεται λεπτομερώς η διαδικασία της αίτησης ασφαλιστικών μέτρων του Ν 3886/2010 που αφορά στο προσυμβατικό στάδιο της σύναψης των δημοσίων συμβάσεων.

Διαμέσου της παρούσας μελέτης και της ερμηνείας των διατάξεων, καταβάλλεται προσπάθεια να καταδειχθεί κατά πόσο το σύστημα προσωρινής δικαστικής προστασίας της Διοικητικής Δικονομίας ανταποκρίνεται στις συνταγματικές επιταγές, ιδίως μετά και τις αλλεπάλληλες νομοθετικές πρωτοβουλίες των τελευταίων ετών, που για πολλούς εγείρουν αμφισβητήσεις και σίγουρα τροφοδοτούν τον επιστημονικό διάλογο, σʼ ένα δικαιικό πεδίο με εξέχον κοινωνικό ενδιαφέρον.