Είναι ο Διάβολος "πνεύμα του καλού"; Είναι "ο μικρότερος τη τάξει αδελφός του Θεού" τον οποίο ο ίδιος ο Δημιουργός "ψάχνει για να τον συμπληρώσει"; Τρία ανατρεπτικά διηγήματα του μεγάλου Φερνάντο Πεσσόα.
Ο Διάβολος και το διήγημα έλκουν τον Πεσσόα από την παιδική του ηλικία. Οι πρώτες του καταγεγραμμένες προσπάθειες στη μικρή φόρμα χρονολογούνται από όταν ήταν 14 χρονών και, με άλλο όνομα και τότε, δημοσιεύει τα πρώτα του ατελή διηγήματα σε περιοδικά δικής του έμπνευσης. Στον πρώτο του αγγλόφωνο προετερώνυμο, τον Ντέιβιντ Μέρρικ -που έμεινε μόνο ένα κενό όνομα-, ο Πεσσόα αποδίδει και την πρόθεση να γράψει ένα διήγημα με τίτλο Devil’s voice. Τελικά όμως ο «Διάβολος» εμφανίστηκε στα πορτογαλικά και, όπως και όλα του τα διηγήματα, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, υπογράφεται με το αληθινό του όνομα.
Στην Ώρα του Διαβόλου, την πρώτη από τις τρεις ιστορίες του βιβλίου, μια γυναίκα, η Μαρία, καθοδόν προς το σπίτι της συναντά τον έκπτωτο άγγελο, o οποίος τη μυεί στα μυστικά του κόσμου και στα δικά του και της αναγγέλλει ότι θα γεννήσει έναν ποιητή ιδιοφυία. Στο δεύτερο διήγημα Ο ερημίτης του Μαύρου Βουνού διατυπώνει καίρια ερωτήματα για τη φύση, το θείο, την επίγεια και τη μετά θάνατο ζωή. Στο τρίτο πρωταγωνιστεί ένας παράξενος άνδρας με "ύφος απροσδιόριστο ναυτικού και συνειδητού τυχοδιώκτη".
Ο Διάβολος, ο ερημίτης και ο υποτιθέμενος ναυτικός ανοίγουν, όπως επισημαίνει η μεταφράστρια του μεγάλου Πορτογάλου συγγραφέα Μαρία Παπαδήμα, "την πόρτα του μυστηρίου, της γνώσης, του απαγορευμένου καρπού" και "επιβεβαιώνουν με τρόπο αναμφισβήτητο την έλξη του Πεσσόα προς το παράδοξο, το διδακτικό, το ανατρεπτικό".
Ο Φερνάντο Αντόνιο Νογκέιρα Πεσσόα γεννήθηκε στη Λισαβόνα στις 13 Ιουνίου 1888 και πέθανε στις 30 Νοεμβρίου 1935. Την παραμονή του θανάτου του, σημειώνει από την κλίνη του νοσοκομείου: "I Know not what tomorrow will bring". Αυτό που το μέλλον έφερε αναμφισβήτητα είναι η καταξίωση του ως ενός από τους σημαντικότερους ποιητές του εικοστού αιώνα. Ο Πεσσόα είναι ταυτόχρονα ποιητής και μύθος ποιητικός. Έζησε τη ζωή του στα όρια της ανυπαρξίας, δημοσίευσε ελάχιστο μέρος του τεράστιου έργου του, ενός έργου ανολοκλήρωτου και πολλαπλού, το οποίο κληροδότησε στις μέλλουσες γενιές κλεισμένο στο περίφημο μπαούλο, εξασφαλίζοντας έτσι την υστεροφημία του.
Ελάχιστα γεγονότα συνθέτουν τη βιογραφία του: θάνατος του πατέρα του, μετακίνηση μαζί με τη νέα του οικογένεια στο Ντέρμπαν της Αφρικής, αγγλική παιδεία, επιστροφή στη Λισαβόνα, βιοπορισμός ως αλληλογράφος σε εμπορικούς οίκους, ένας λευκός έρωτας, πολλή μοναξιά. Η πολυσχιδής ποιητική ζωή του βρίσκεται στους αντίποδες της βιογραφίας του. Ο Πεσσόα, ο οποίος υπογράφει το έργο του με το όνομα του αλλά και με τα 72 καταγεγραμμένα ετερώνυμά του, συνιστά μοναδικό παράδειγμα στην ιστορία της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Κύριοι συντελεστές σε πρωτοτυπία αλλά και παραγωγικότητα οι εξής τέσσερις ετερώνυμοί του: ο δάσκαλος όλων Αλμπέρτο Καέιρο, ποιητής του "Φύλακα των κοπαδιών", ο εκκεντρικός ναυπηγός μηχανικός Άλβαρο ντε Κάμπος, ποιητής της "Θαλασσινής ωδής" και του "Καταστήματος φιλικών", ο επικούρειος, στωικός κλασικιστής συνθέτης ωδών Ρικάρντο Ρέις και, τέλος, ο Μπερνάρντο Σοάρες, συγγραφέας του "Βιβλίου της ανησυχίας". Αριστοτεχνικός διευθυντής αυτής της ιδιόμορφης ορχήστρας ο ίδιος ο Φερνάντο Πεσσόα, ο ποιητής του "Μηνύματος", ο διηγηματογράφος του "Αναρχικού τραπεζίτη", ο ακάματος δοκιμιογράφος επί παντός του επιστητού, ο θεατρικός συγγραφέας ενός ανολοκλήρωτου "Φάουστ", ο οποίος ορίζει την τέχνη του λέγοντας: "Προσποίηση είναι του ποιητή η τέχνη".
