Καποδίστριας:
«Γράφτηκε στο διάστημα Μάη-Ιούλη 1944 στην Αίγινα και πρωτοπαίχτηκε απ' το Εθνικό Θέατρο το Μάρτη 1946. Τον ίδιο χρόνο δημοσιεύτηκε απ’ τις εκδόσεις Ν. Αλικιώτη.
»Είναι μια απ' τις πιο ολοκληρωμένες τραγωδίες τού Νίκου Καζαντζάκη κι απ' τα πιο ενδιαφέροντα έργα του νεοελληνικού δραματολογίου. Χωρίζεται σε τρία μέρη με διαφορετικό σκηνικό χώρο κι είναι γραμμένη σε δεκατρισύλλαβο στίχο στο μεγαλύτερο μέρος της, ενώ τα χορικά τού χορού των γυναικών σε ενδεκασύλλαβο με μικρές εναλλαγές.
»Η ψυχολογία του ήρωα είναι κι εδώ όπως και στα άλλα έργα: Ξέρει απ' τα πριν το τέλος του, αλλά δεν προσπαθεί να το αποφύγει. Αντίθετα βαδίζει με πλήρη συνείδηση σ' αυτό, καταξιώνοντας έτσι την ελευθερία του.»
(Από το άρθρο του Θόδωρου Γραμματά «Ξαναδιαβάζοντας το έργο τού Νίκου Καζαντζάκη» στο περιοδικό Διαβάζω, Αριθ. 51, Μάρτιος 1982)
Χριστόφορος Κολόμβος:
«Γράφτηκε στο διάστημα Μάη-Ιούνη 1949 με πρωτότυπο τίτλο "Το χρυσό μήλο"· παίχτηκε απ’ το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά το 1976.
»Ο Κολόμβος ενσαρκώνει τον αρχηγό, το δυνατό και προικισμένο άτομο που με τον εσωτερικό του πλούτο καταφέρνει ν' αντισταθεί σε κάθε αντικειμενική δυσκολία και να ξεφύγει από κάθε εσωτερική κρίση, πετυχαίνοντας να φτάσει στο τέλος τής αποστολής του. Μπορούμε λοιπόν να θεωρήσουμε το καλογραμμένο αυτό έργο σαν ένα δοκίμιο για την αγωνιστικότητα του ανθρώπου και την αναζήτηση της ελευθερίας.»
(Από το άρθρο τού Θόδωρου Γραμματά «Ξαναδιαβάζοντας το έργο τού Νίκου Καζαντζάκη» στο περιοδικό Διαβάζω, Αριθ. 51, Μάρτιος 1982)
Σόδομα και Γόμορρα:
«Γράφτηκε τον Ιούνη 1948 στην Αντίμπ τής Γαλλίας, όπου ήταν εγκατεστημένος ο συγγραφέας, μέσα σε δεκατρείς μέρες (άρχισε 6 Ιούνη και τέλειωσε 16 του ίδιου μήνα). Πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Νέα Εστία" το καλοκαίρι 1949 και κυκλοφόρησε σε ανάτυπο· το 1954 παίχτηκε στο Μανχάιμ [...].
»Και πάλι το γνωστό θέμα της εβραϊκής ιστορίας μετασχηματισμένο μάς παρουσιάζει μια απ’ τις τελευταίες θέσεις του αναφορικά με το πρόβλημα της ύπαρξης του Θεού. Ο Λωτ απελευθερωμένος απ' την καταπίεση της έννοιας του Θεού συνειδητοποιεί πως "ο Θεός είναι γιος του φόβου κι όχι πατέρας του". Έτσι το πνεύμα του αποδεσμεύεται και κατακτά την ελευθερία στη διάσταση του χώρου και του χρόνου μέσα στην οποία ζει.»
(Από το άρθρο του Θόδωρου Γραμματά «Ξαναδιαβάζοντας το έργο τού Νίκου Καζαντζάκη» στο περιοδικό Διαβάζω, Αριθ. 51, Μάρτιος 1982)
Βούδας:
«Ένα απ' τα καθοριστικά στάδια απ' τα οποία πέρασε ο σχηματισμός της προσωπικότητας του Νίκου Καζαντζάκη ήταν αυτό του βουδισμού. Σ' αυτό βρίσκεται γύρω στο 1922, όταν απογοητευμένος από την ελληνική πραγματικότητα και πικραμένος [...] ζει στη Βιέννη και το Βερολίνο. Εκεί πρωτογράφτηκε το έργο το 1922, με πρωτότυπο τίτλο "Γιαγκ-Τσε", όταν ήταν βυθισμένος στο μηδενισμό. Η αρχικά έμμετρη γραφή του σε 3.000 στίχους γίνεται πρόζα το 1932, διορθώνεται για άλλη μια φορά το 1940 στην Αίγινα και παίρνει την οριστική μορφή του στο τέλος της ζωής του.
»Ο κόσμος μέσ' απ' αυτό προβάλλεται σαν προϊόν των αισθήσεων, χωρίς αντικειμενική υπόσταση. Έτσι ο απόλυτος υποκειμενισμός που δίνεται απ' αυτό γίνεται το αντίβαρο στην εξωτερική δυστυχία, προσφέροντας στο άτομο την απόλυτη συνειδησιακή του ελευθερία. Όλο λοιπόν το έργο δεν είναι παρά μια διερεύνηση πάνω στο γνωστό μοτίβο: η ελευθερία υπάρχει πέρα από το φόβο και την ελπίδα.»
(Από το άρθρο του Θόδωρου Γραμματά «Ξαναδιαβάζοντας το έργο του Νίκου Καζαντζάκη» στο περιοδικό Διαβάζω, Αριθ. 51, Μάρτιος 1982)
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ (1883-1957). Ο Νίκος Καζαντζάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, πρωτότοκος γιος του εμποροκτηματία Μιχάλη Καζαντζάκη. Είχε δυο αδερφές. Τα παιδικά και μαθητικά του χρόνια ως το 1902, οπότε τέλειωσε το Γυμνάσιο, τα πέρασε στο Ηράκλειο με ενδιάμεσα σύντομα διαστήματα παραμονής στον Πειραιά (το 1889 - έναρξη της Κρητικής Επανάστασης- για έξι μήνες) και τη Νάξο (1897-1899 - ο Καζαντζάκης φοίτησε στην εκεί Γαλλική Εμπορική Σχολή). Το 1902 έφυγε για την Αθήνα και γράφτηκε στη Νομική Σχολή, από όπου αποφοίτησε το 1906 με άριστα. Το 1906 σημειώθηκαν και οι πρώτες δημοσιεύσεις κειμένων του στο περιοδικό "Πινακοθήκη" με το ψευδώνυμο Κάρμα Νιρβανή, με το οποίο εξέδωσε και το πρώτο βιβλίο του "Όφις και κρίνο", αφιερωμένο στη Γαλάτεια Αλεξίου. Τον επόμενο χρόνο γράφτηκε στη Μασονική Στοά Αθηνών και έφυγε για σπουδές νομικής στο Παρίσι, όπου παρακολούθησε και μαθήματα φιλοσοφίας με τον Ανρί Μπεργκσόν. Από το 1907 ως το 1909 έγραψε τα πρώτα θεατρικά του έργα (ανάμεσά τους τα "Ξημερώνει" [έπαινος στον Παντελίδειο Δραματικό Αγώνα] , "Φασγά", "Ο πρωτομάστορας" [ βραβείο στο Λασσάνειο Δραματικό Αγώνα] ,το μυθιστόρημα "Σπασμένες ψυχές", καθώς επίσης μελετήματα και δοκίμια, όλα δημοσιευμένα σε περιοδικά της εποχής ("Νουμάς", "Παναθήναια"). Το 1909 εξέδωσε στο Ηράκλειο την εναίσιμη επί υφηγεσία διατριβή του με τίτλο "Ο Φρειδερίκος Νίτσε εν τη φιλοσοφία του Δικαίου και της Πολιτείας". Το 1910 εγκαταστάθηκε με τη Γαλάτεια στην Αθήνα την οποία παντρεύτηκε τον επόμενο χρόνο στο Ηράκλειο και πήρε μέρος στην ίδρυση του Εκπαιδευτικού Ομίλου. Ως το 1915 ασχολήθηκε με τη μετάφραση έργων των Μπεργκσόν, Πλάτωνα, Νίτσε, Μπύχνερ, Ντάρβιν και άλλων, στρατεύτηκε εθελοντικά στους βαλκανικούς πολέμους και υπηρέτησε στο γραφείο του Βενιζέλου, έγραψε πέντε αναγνωστικά για το δημοτικό σχολείο με τη Γαλάτεια Αλεξίου (η οποία και τα υπέγραφε) και γνώρισε τον Άγγελο Σικελιανό με τον οποίο ταξίδεψαν στο Άγιο Όρος. Το καλοκαίρι του 1907 προσπάθησε χωρίς επιτυχία να αξιοποιήσει ένα λιγνιτωρυχείο στη Μάνη μαζί με το μεταλλωρύχο Γιώργη Ζορμπά και το φθινόπωρο ταξίδεψε στην Ελβετία, όπου είχε ερωτικό δεσμό με την Ελένη Λαμπρίδου. Το 1919 ανέλαβε δράση υπέρ του επαναπατρισμού των Ελλήνων του Καυκάσου από τη θέση του γενικού διευθυντή του Υπουργείου Περιθάλψεως και συναντήθηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο στο Παρίσι. Τα τρία επόμενα χρόνια ταξίδεψε ανά την Ευρώπη και την Ελλάδα. Πήρε μέρος στο Συνέδριο των Αναμορφωτών της Παιδείας στο Βερολίνο και στο Συνέδριο Σεξουαλικής Παιδαγωγικής στη Δρέσδη, μελέτησε έργα του Φρόυντ, γνωρίστηκε με το Λεό Σεστώβ και έγραψε την Ασκητική. Το 1924, επιστρέφοντας στην Ελλάδα ταξίδεψε στην Ιταλία και γνωρίστηκε στην Αθήνα με την Ελένη Σαμίου. Από τον Οκτώβριο του 1925 ως το Φεβρουάριο του 1926 έμεινε στη Ρωσία ως απεσταλμένος της εφημερίδας "Ελεύθερος Λόγος". Ακολούθησαν δυο ακόμη ταξίδια του στη Ρωσία, ένα στα τέλη του 1927 μετά από πρόσκληση της Σοβιετικής Κυβέρνησης και ένα από τον Απρίλη του 1928 ως τον Απρίλη του 1929, ενώ με τη δημοσιογραφική του ιδιότητα επισκέφτηκε επίσης την Ιταλία και την Ισπανία (1926, 1932-1933, 1936-1937, 1950), την Αίγυπτο και το Σινά (1927). Το 1926 πήρε διαζύγιο από τη Γαλάτεια και ταξίδεψε με την Ελένη στην Παλαιστίνη και την Κύπρο. Τον ίδιο χρόνο δημοσίευσε στο περιοδικό "Αναγέννηση" το πρώτο δείγμα από την "Οδύσσεια", που ολοκλήρωσε σε πρώτη γραφή το 1927 στην Αίγινα και εξέδωσε μόλις το Δεκέμβρη του 1938, μετά από εφτά συνολικά γραφές. Το 1928 διώχτηκε δικαστικά με αφορμή τη διοργάνωση συγκέντρωσης για τη Σοβιετική Ένωση μαζί με τον ελληνορουμάνο συγγραφέα Παναΐτ Ιστράτι στο αθηναϊκό θέατρο Αλάμπρα και κατά τη διάρκεια του καλοκαιρινού ταξιδιού του στη Ρωσία συνέχισε να ασχολείται με τη συγγραφή. Τον ίδιο χρόνο έγινε γνωστός στη Γαλλία μέσα από ένα άρθρο του Ιστράτι στο περιοδικό "Monde" . Η σχέση του Καζαντζάκη με τον Ιστράτι διακόπηκε το Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου στη Σοβιετική Ένωση. Συνέχισε να ταξιδεύει με την Ελένη στη Γερμανία, την Τσεχοσλοβακία, τη Γαλλία, την Ισπανία, την Ιαπωνία, την Κίνα και την Αγγλία με ενδιάμεσες επιστροφές στην Αίγινα (1943-1944) και την Αθήνα (1945 - ίδρ
