"Συμβασιλεύουσα" της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μέχρι την κατάκτησή της από τους Οθωμανούς το 1430, η Θεσσαλονίκη του 19ου αιώνα είναι, όπως πολλές άλλες πόλεις του κράτους των Οθωμανών σουλτάνων, πολυφωνική: μουσουλμάνοι, χριστιανοί, εβραίοι, αλλά και κάθε λογής Λεβαντίνοι συνθέτουν ένα έμψυχο "μωσαϊκό", χαρακτηριστικό του οθωμανικού αστικού τοπίου. Κατά τον 19ο αιώνα των Μεταρρυθμίσεων (Τανζιμάτ), εκτός από θέατρο των βαλκανικών εθνικισμών, η Θεσσαλονίκη προβάλλεται και ως πόλη-βιτρίνα του οθωμανικού εκσυγχρονισμού.
Βασιζόμενο κυρίως σε οθωμανικά τοπικά αρχεία, το παρόν πόνημα προσδιορίζει και αναλύει τους παράγοντες -χωρικούς, πολεοδομικούς αλλά και κοινωνιοοικονομικούς- που προκάλεσαν την αλλαγή.
Εκτός από το έργο της πρώτης οθωμανικής Δημαρχίας, τη δημογραφική αύξηση, την ανάπτυξη νέων μέσων επικοινωνίας, η μελέτη αναφέρεται και στους τεχνίτες της αλλαγής (τοπικοί άρχοντες, φιλανθρωπικές οργανώσεις, κοσμικοί κύκλοι), ενώ ένα μέρος της αφιερώνεται στις ατομικές διαδρομές των ανωνύμων, το οικιακό τους περιβάλλον, τις οικογενειακές και κοινωνικές τους σχέσεις.
Για την εξέταση τόσο των πολεοδομικών εξελίξεων όσο και των κοινωνικών μετασχηματισμών, χρησιμοποιήθηκε μια αντιθετική μέθοδος, που αντιπαραβάλλει τη Θεσσαλονίκη του 1830 προς αυτήν των αρχών του 20ού αιώνα.
Η Μερόπη Αναστασιάδου γεννήθηκε το 1964 στη Θεσσαλονίκη. Είναι νομικός και ιστορικός, ερευνήτρια του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας στο τμήμα Τουρκικών και Οθωμανικών Σπουδών. Οι αστικές κοινωνίες του ευρύτερου οθωμανικού χώρου (19ος-20ός αι.) και της σύγχρονης Τουρκίας αποτελούν το κύριο αντικείμενο των δημοσιεύσεών της. Εκτός από την κοινωνική αλλαγή στη Θεσσαλονίκη του 19ου αι. έχει μελετήσει τη σχέση ανάμεσα στην επιστημονική γνώση και τις εθνικιστικές ιδεολογίες, τις πολιτικές διαστάσεις της φιλανθρωπίας, τις μη μουσουλμανικές κοινότητες στην οθωμανική και τουρκική επικράτεια. Οι σημερινές της έρευνες αφορούν τις σχέσεις ανάμεσα στην πολιτιστική κληρονομιά, την ιστορική μνήμη και τη συλλογική ταυτότητα, καθώς και τις διαπολιτισμικές επαφές και ανταλλαγές στην Ελλάδα και την Τουρκία.
