Την "Ιστορία του ελληνικού έθνους" εξέδωσε ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος στα 1853, όταν ήταν ηλικίας 35 ετών, διορισμένος καθηγητής της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο από τα 1851, όπου εγκαινίασε την διδασκαλία του μαθήματος αυτού, ενώ πριν εδιδασκόταν μόνον η Γενική Ιστορία και η Ιστορία των αρχαίων λαών. Έτσι, μέσα στον χαρακτηριστικό αυτόν τίτλο, παρουσίασε για πρώτη φορά ένα διάγραμμα της μεγάλης του Ιστορίας και εχάραξε τον δρόμο των μεταγενεστέρων ελληνικών ιστορικών ζητήσεων και θέσεων. Η χρονιά κατά την οποία εκδόθηκε το βιβλίο αυτό, στα μισά ακριβώς της ζωής του, εκφράζει και την νέα τροπή του ελληνισμού προς το ιδανικό της Μεγάλης Ιδέας.
Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1815 και πέθανε στην Αθήνα το 1891. Το 1821, μετά τον απαγχονισμό του πατέρα του μαζί με άλλους Έλληνες προκρίτους, κατέφυγε με τη μητέρα του στην Οδησσό, όπου σπούδασε στο λύκειο Ρισελιέ ως υπότροφος του αυτοκράτορα της Ρωσίας Αλέξανδρου Α'. Το 1830 ήρθε στην Ελλάδα και συνέχισε τις σπουδές του στην Αίγινα και αργότερα σε γαλλικά και γερμανικά πανεπιστήμια. Δίδαξε ιστορία στο γυμνάσιο και στο πανεπιστήμιο των Αθηνών. Το απαράμιλλο συνθετικό του έργο, η πεντάτομη "Ιστορία του ελληνικού έθνους", εκδόθηκε από το 1860 έως και το 1872, και ολοκληρώθηκε με τον "Επίλογο της ιστορίας του ελληνικού έθνους" το 1877. Αποτελεί το πρώτο έργο στο οποίο εκτίθεται ολόκληρη η ιστορία του ελληνικού έθνους συνεχόμενη και αδιαίρετη, ως μια αδιάσπαστη αλυσίδα συγγενών περιόδων και γεγονότων. Πρώτος ο Παπαρρηγόπουλος κατέδειξε τη μεγάλη σημασία του μεσαιωνικού ελληνισμού και άνοιξε το δρόμο για την αποκατάσταση της φήμης του Βυζαντίου.
