Το συγκεκριμένο βιβλίο μελετά την εκπαίδευση σε τρία συγκείμενα, στις ελληνορθόδοξες κοινότητες του ιστορικού Πόντου, στις ελληνικές παροικιακές κοινότητες της τσαρικής Ρωσίας και στις ελληνόγλωσσες κοινότητες της Σοβιετικής Ένωσης. Επιχειρεί δηλαδή να συνεισφέρει τόσο στην εμβάθυνση όσο και στην ερμηνεία των εκπαιδευτικών φαινομένων σε δύο αυτοκρατορίες, την οθωμανική και την τσαρική, αλλά και στο διάδοχο κράτος, την Σοβιετική Ένωση. Επιπλέον η μελέτη αυτή επιχειρεί να ανανεώσει τα μεθοδολογικά εργαλεία που είχαν χρησιμοποιηθεί από τη βιβλιογραφία, υιοθετώντας πλέον την ιστορικο-συγκριτική μέθοδο προσέγγισης και μάλιστα το παράδειγμα του δομολειτουργισμού. Γι` αυτό μελετά αρχικά τις τάσεις της ιστοριογραφίας στο πεδίο των αυτοκρατοριών και του σοβιετικού κράτους και εστιάζει σε εννοιολογικά ζητήματα της Συγκριτικής Εκπαίδευσης στο πλαίσιο που προαναφέρθηκε, θέτοντας τα ερευνητικά ερωτήματα αλλά και τους σκοπούς της διερεύνησης. Η προσέγγιση στη συνέχεια υλοποιείται με συγκεκριμένα σημεία αναφοράς όπως α) το θεσμικό πλαίσιο της οθωμανικής εκπαίδευσης, της εκπαίδευσης στις ελληνικές παροικιακές κοινότητες της τσαρικής αυτοκρατορίας αλλά και στις ελληνόγλωσσες κοινότητες της Σοβιετικής Ένωσης β) το πολιτισμικό πλαίσιο της ελληνορθόδοξης εκπαίδευσης, της ελληνικής παροικιακής εκπαίδευσης της τσαρικής αυτοκρατορίας αλλά και της ελληνόφωνης εκπαίδευσης της Σοβιετικής Ένωσης γ) την εξέταση της σχέσης ανάμεσα στην εκπαίδευση, τον εθνικισμό και τον σοσιαλισμό στα τρία συγκείμενα δ) τη μελέτη της συμβολικής λειτουργίας της εκπαίδευσης στο ίδιο πλαίσιο ε) τη διερεύνηση της σχέσης ανάμεσα στην εκπαίδευση και στην κοινωνία στ) την εξέταση της τυπολογικής ταξινόμησης των ελληνορθόδοξων σχολείων της οθωμανικής αυτοκρατορίας, της τσαρικής αυτοκρατορίας και των ελληνόφωνων κοινοτήτων της Σοβιετικής Ένωσης και τέλος ζ) την προσέγγιση της τυπολογίας των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών στα πλαίσια που προαναφέρθηκαν.
Στη συνέχεια επιχειρείται μια έρευνα πεδίου με εστίαση στα κυριότερα ελληνορθόδοξα, ή ελληνικά παροικιακά σχολεία του Πόντου και της Ρωσίας όπως το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας, η Ελληνεμπορική Σχολή της Οδησσού και το Ροδοκανάκειο Παρθεναγωγείο. Η έρευνα κλείνει με την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και την συνόψιση των απαντήσεων στα ερευνητικά ερωτήματα που είχαν τεθεί στην αρχή και με την διατύπωση των σημείων αναφοράς για περαιτέρω διερεύνηση.
(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Η Σοφία Ηλιάδου-Τάχου (Φλώρινα 1960) σπούδασε Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη Νεότερη Ιστορία, στα Παιδαγωγικά και στη Βυζαντινή Ιστορία. Το 1996 πήρε το διδακτορικό της από το Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης του ΑΠΘ και το 2002 εκλέχτηκε Λέκτορας της Ιστορίας της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Στο διάστημα 2001-2004 εξέδωσε 4 ιστορικές μονογραφίες και συνέγραψε 60 συνολικά άρθρα σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά. Είναι μέλος της Εταιρίας Ιστορικών της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης, της Ελληνικής Ιστορικής Εταιρίας και της Παιδαγωγικής Εταιρίας, ενώ έχουν γίνει στο έργο της 49 συνολικά ετεροαναφορές. Τα επιστημονικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στην Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης, την Εκπαιδευτική πολιτική, την Τοπική ιστορία με έμφαση στη Δυτική Μακεδονία, και την Εκπαιδευτική Ιστορία του Πόντου και της νεότερης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
