Κινηματογράφος 2018

Το τέλος του Σύμπαντος αργεί ακόμη, σύμφωνα με τους αστροφυσικούς. Το τέλος της Ιστορίας το διαδέχθηκε η ολική της επαναφορά, διαψεύδοντας οικτρά τον Φράνσις Φουκουγιάμα. Όσο για το σινεμά, θυμίζει όλο και περισσότερο την αγγλική γλώσσα, η αναπόφευκτη έκπτωση της οποίας είναι ευθέως ανάλογη με την παγκόσμια εξάπλωση της. Ζώντας ο ίδιος, ο μέγας προφήτης της νουβέλ βαγκ εξακολουθεί, ωστόσο, να επιμένει πως η τέχνη που με την παρέα του βάλθηκαν ν' ανανεώσουν, εξέπνευσε οριστικά, με την μορφή τουλάχιστον που μεγαλούργησε στη διάρκεια του εικοστού αιώνα.

Το σινεμά πέθανε, ζήτω το σινεμά λοιπόν; Αγγίζοντας τα 90, ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ συμβολίζει την τελευταία αισθητική επανάσταση στην ιστορία του κινηματογράφου, αλλά και εκπροσωπεί ένα ορισμένο είδος δημιουργών που υπηρέτησαν τη θεωρία ή την κριτική (από τον Αϊζενστάιν ως την παρέα των «Cahiers» και τον Αγγελόπουλο). Περασμένα μεγαλεία; Από καιρό ο έλεγχος των έργων, μ' ελάχιστες πλέον εξαιρέσεις, έχει αλλάξει χέρια. Αντί των ουσιαστικών συνδημιουργών (σκηνοθετών - σεναριογράφων), τα γραφεία παραγωγής, οι διανομείς, οι χορηγοί, τα διάφορα ιδρύματα, οι γραφειοκράτες και οι επικεφαλής πηγών χρηματοδότησης. Μιλούν για νέο σινεμά, ενώ πρόκειται για νέους τρόπους και όρους εξουσίας. Σε κάποια φεστιβάλ, Press και Industry παρακολουθούν από κοινού προβολές. Δεν είναι ζήτημα χωροταξίας. Κάθε συγχρωτισμός, αναγκαστικός ή μη, καλλιεργεί μία ανεπαίσθητη ώσμωση αξιών, προτεραιοτήτων ή (και) βλεμμάτων.

Κι αν οι Αγορές μετατοπίζουν το καλλιτεχνικό όραμα, ώστε να προσαρμοστεί στο σχήμα του πρότζεκτ (ομόηχο του πρόζακ), κατ' αναλογίαν, η σύγχρονη κριτική πλαγιοκοπείται από τη συστηματική αλλοίωση των εργαλείων και του παραδοσιακού (άρα, ντεμοντέ) εξοπλισμού της. Σ' άλλην επάρκεια σ' υποχρέωναν οι Χίτσκοκ και Ταρκόφσκι, άλλην απαιτούν οι Κουαρόν και Οντιάρ, και άλλην τα ανέκδοτα μεγάλου μήκους. Δεν ωφελούν τα δάκρυα. Η ραγδαία υποχώρηση της κριτικής σκέψης, γενικότερα, κατάγεται από την ήττα του Λόγου, των ανθρωπιστικών σπουδών, της κλασικής παιδείας και του κοινωνικού ελέγχου απέναντι στην επέλαση της εικονικής πραγματικότητας, των παραισθησιογόνων, της ψηφιακής τεχνολογίας και του συνακόλουθου New Branding· που βαφτίζει το κρέας ψάρι και την κομεντί μελόδραμα.

Νέα Υόρκη, όπως Νέα Μουδανιά. Νέα Οικονομία και Νέα Γλώσσα; Ας μην πέφτουμε στην εύκολη παγίδα. Ο εχθρός του φωσφορίζοντος Neon δεν είναι, βεβαίως, το παλιό. Είναι το Καινούργιο, με τη γνησιότητα και τη μοναδικότητά που του αρμόζουν, ως απάντηση στον ολοκληρωτισμό της τυποποίησης και του απόλυτου προτύπου. Εχθρός της κριτικής σκέψης δεν είναι μόνον η πνευματική οκνηρία, η υποταγή στο μέσο γούστο και στις μόδες του καιρού μας. Είναι, κυρίως, ο νέο-συντηρητισμός που φοράει το πρόσωπο της Πολιτικής Ορθότητας. Για την αποτελεσματική αντιμετώπισή της, η γνώση, η ειλικρίνεια, η σινεφιλία και η ανεξιθρησκεία συνθέτουν τον απαραίτητο συνδυασμό.