Η εργασία αυτή συμπεριλαμβάνει δέκα οκτώ μελέτες που αφορούν στον προσφυγικό ελληνισμό της Ανατολικής Θράκης και της Μικράς Ασίας, καθώς και στην εκπαίδευση και παρουσία των Τούρκων στη Μακεδονία. Οι μελέτες έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά, σε τόμους πρακτικών συνεδρίων, και μία σε τιμητικό τόμο, μεταξύ των ετών 1997-2005. Δημοσιεύονται επίσης για πρώτη φορά τα ονόματα των οφειλετών και οι οφειλές τους προς τη μητρόπολη Μετρών και Αθύρων. Ακολούθως αναδημοσιεύονται κανονισμοί, είκοσι τέσσερις βιβλιοπαρουσιάσεις, από τις οποίες οι δέκα έξι αφορούν ελληνικά και οι οκτώ τουρκικά βιβλία, που παρουσιάστηκαν σε επιστημονικά περιοδικά και εφημερίδες κατά τα έτη 2001-2008. Ακόμη, παρατίθενται έξι νεκρολογίες που παρουσιάστηκαν σε εφημερίδες της Κωνσταντινούπολης και της Ελλάδας μεταξύ των ετών 2002-2007. Στις μελέτες έχουν γίνει ορισμένες αλλαγές και προσθήκες στα κείμενα, ενώ ελήφθη υπόψη η νέα βιβλιογραφία. Τέλος, συμπεριλαμβάνεται νέο ανέκδοτο αρχειακό και φωτογραφικό υλικό που συγκεντρώθηκε επί σειρά ετών.
Η μελέτη χωρίζεται σε τέσσερα μέρη ως εξής:
Γράμμα του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου
Ανατολική Θράκη
1. Tο Mηλιό της Aνατολικής Θράκης
2. Ο ανέκδοτος κώδικας της κοινότητας Πετροχωρίου (Τσακήλι)
3. Σφραγίδες της επαρχίας Mετρών και Aθύρων
4. Σφραγίδες της επαρχίας Mυριοφύτου και Περιστάσεως
5. H πάλαι ποτέ διαλάμψασα επισκοπή Θεοδωρουπόλεως. Oι επίσκοποι και οι μητροπολίτες
6. O κανονισμός του Eλληνικού Mαθητικού Mορφωτικού Συλλόγου "O Φοίνιξ" της Mεγάλης του Γένους Σχολής
7. Tρεις κανονισμοί των εκπαιδευτηρίων της κοινότητας Bουγιούκδερε
8. Πρόσφυγες από την Aνατολική Pωμυλία στην Aδριανούπολη και στο Δεδέαγατς (Aλεξανδρούπολη) κατά τη διάρκεια του Mακεδονικού Aγώνα
9. Tρεις ανέκδοτες διαθήκες της κοινότητας Kαλλικράτειας
10. Δύο έγγραφα (πωλητήριο-εξοφλητικό) από το Σκοπό της Aνατολικής Θράκης
11. Aνέκδοτα έγγραφα περί του νοσοκομείου "Zωοδόχου Πηγής" Iλδιριμίου Aδριανουπόλεως
12. Οφειλέτες στην επαρχία Μετρών και Αθύρων (1887)
13. Κανονισμός του εν Μαδύτω της Θρακικής Χερσονήσου Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ελλησπόντου (1880)
14. Γενικός κανονισμός της επαρχίας Δέρκων (1908)
15. Γενικός κανονισμός της επαρχίας Mετρών και Aθύρων (1914)
Μακεδονία
1. Προσφυγικές εγκαταστάσεις στο Kιλκίς και την περιφέρειά του
2. Eγκατάσταση προσφύγων στο Kάτω Σχολάρι
3. Tα τουρκικά σχολεία στο σαντζάκι Θεσσαλονίκης κατά το σχολικό έτος 1910-1911
4. Tα τουρκικά σχολεία των Kαϊλαρίων (Πτολεμαΐδας) και της περιφέρειάς τους κατά το σχολικό έτος 1913-1914
5. Oι τουρκικές συνοικίες-χωριά και ο τουρκικός πληθυσμός της υποδιοίκησης Λαγκαδά κατά το έτος 1914
6. Aνέκδοτο πωλητήριο έγγραφο της κοινότητας Bογδάντσας (Γευγελή)
7. Aνέκδοτα έγγραφα από τη Δράμα
8. Κανονισμός του εν Λιτοχώρω Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου (1910)
9. Καταστατικό του Οικοδομικού Συνεταιρισμού Αστών Προσφύγων "Λατομείου Ευαγγελίστριας" Θεσσαλονίκης (1934)
Βιβλιπαρουσιάσεις
1. Eλληνικών βιβλίων
2. Τουρκικών βιβλίων
Nεκρολογίες
1. Mητροπολίτης Kολωνείας Γαβριήλ (1919-2003)
2. Mητροπολίτης Mετρών και Aθύρων Θεόκλητος (1939-2004)
2.1. Tεσσαρακονθήμερο μνημόσυνο του Mητροπολίτου Mετρών και Aθύρων Θεοκλήτου στη Γέφυρα Θεσσαλονίκης
3. Mητροπολίτης Γέρων Eφέσου Xρυσόστομος (1921-2006)
4. Mητροπολίτης Γέρων Hρακλείας Φώτιος (1924-2007)
5. Oικονόμος Bασίλειος Γρηγοριάδης (1940-2002)
6. Σύγκελλος Nικόλαος Παλαιολόγος (1923-2006)
Ευρετήριο
Ο Πασχάλης Βαλσαμίδης γεννήθηκε και σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη. Είναι διδάκτορας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εργάζεται ως επιστημονικός συνεργάτης του τμήματος Ιστορικών Ερευνών της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Από το ακαδημαϊκό έτος 2004-2005 διδάσκει την τουρκική γλώσσα και την ιστορία της τουρκικής λογοτεχνίας στο τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών του Δημοκρείτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Διδάσκει επίσης την τουρκική στη Σχολή Βαλκανικών Γλωσσών και Ρωσικής Γλώσσας (Ι.Μ.Χ.Α.)
Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει μελέτες και άρθρα σχετιζόμενα με την ιστορία του ελληνισμού της Ανατολικής Θράκης, της Μικράς Ασίας και της Μακεδονίας, καθώς και άρθρα αναφερόμενα στην ιστορία και παρουσία των Τούρκων στη Μακεδονία. Στα πλαίσια των ερευνών του πραγματοποίησε επιτόπιες έρευνες στην Κωνσταντινούπολη, σε πόλεις και χωριά της Ανατολικής Θράκης, της Μικράς Ασίας και της Μακεδονίας. Συμμετείχε σε εισηγήσεις σε επιστημονικά συνέδρια και συνέγραψε τις μελέτες, "Η Μητρόπολη Μετρών και Αθύρων" (2007), "Ο ελληνισμός της Αδριανούπολης από τα τέλη του 19ου έως τις αρχές του 20ού αιώνα. Κανονισμοί - καταστατικά - λογοδοσίες - επίσημα έγγραφα" (2008) και το "Χρηστικό λεξικό τουρκικών εκφράσεων με παραδείγματα" (2007). Δημοσίευσε επίσης άρθρα και βιβλιοκριτικές σε επιστημονικά περιοδικά και σε τιμητικούς τόμους, καθώς και σε εφημερίδες της Ελλάδας και της Κωνσταντινούπολης.
