Κεντρικό πρόσωπο του έργου είναι ο Βαλέριος: είναι ο "Νάρκισσος, ή ο εραστής του εαυτού του". Ο ναρκισσισμός που τον διακατέχει χρήζει θεραπείας, σύμφωνα πάντα με τη γνώμη των ανθρώπων που τον περιτριγυρίζουν. Για τον ίδιο όμως είναι ό,τι πιο φυσικό και συνάμα ωραίο μπορεί να έχει ένας άνθρωπος. Όταν θα αντικρίσει ένα πορτρέτο στην τουαλέτα του, θα τον κυριεύσει ένας ανυπέρβλητος και αθεράπευτος θαυμασμός για το πρόσωπο που απεικονίζεται σε αυτό. Την ίδια στιγμή θα ερωτευτεί τη γυναικεία μορφή του πορτρέτου και θα αρχίσει να παραφέρεται.
Ο ερωτευμένος Βαλέριος θα αρχίσει να αναζητά το πρόσωπο του πορτρέτου σε όλο το Παρίσι, με τη βοήθεια του μέθυσου υπηρέτη Φροντίν. Δε γνωρίζει όμως, πως η επινόηση της ιστορίας με το πορτρέτο, είναι ένα αστείο που σκάρωσε η αδελφή του Λουσίντα με τη βοήθεια της υπηρέτριάς της Μάρθας και την απρόθυμη συμμετοχή της εκλεκτής της καρδιάς του Αγγελικής. Δε γνωρίζει συνάμα, πως το πρόσωπο που έχει ερωτευτεί, στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου γυναικείο: διότι στο παραλλαγμένο αυτό πορτρέτο δεν απεικονίζεται, παρά μονάχα ο ίδιος...
Jean - Jacques Rousseau (1712-1778). Εξ αιτίας της άτυχης παιδικής ζωής του εγκατέλειψε 16 ετών το καλβινιστικό σπίτι του στη Γενεύη και προσεχώρησε στον Καθολικισμό. Δεν είχε ποτέ συγκροτημένη εκπαίδευση, οι γνώσεις του όμως υπερεπαρκούσαν ώστε το 1742 να δουλέψει στο Παρίσι ως ιδιωτικός δάσκαλος σε σπίτια ευγενών. Ο Ρουσώ γνωρίστηκε με τον Diderot, για του οποίου την "Εγκυκλοπαίδεια" έγραψε άρθρα μουσικής θεωρίας. Ζούσε ανύπαντρος με την Therese Levasseur, με την οποία είχε 5 παιδιά που μεγάλωναν σε ορφανοτροφείο. Επειδή καταδικάστηκαν τα γραπτά του από τον επίσκοπο του Παρισιού και κινδύνευε να φυλακιστεί, εγκατέλειψε ο Ρουσώ το Παρίσι και εγκαταστάθηκε για αρκετά χρόνια στο εξωτερικό, από το 1762 στην Ελβετία και κατά τα έτη 1767-1770 στην Αγγλία.
Στην πολιτική φιλοσοφία του ζητούσε ο Ρουσώ ίδια δικαιώματα για όλους τους πολίτες, με δημοκρατική διακυβέρνηση και κοινωνικό έλεγχο. "Οι άνθρωποι γεννιώνται καλοί από τη φύση τους και διαφθείρονται από την κρατούσα εκκλησία, την κακή παιδεία και τις κρατούσες οικονομικές συνθήκες. Ο μόνος δρόμος για να βελτιωθούν είναι να αφεθούν ελεύθεροι". Το έργο του "Du contrat social" (1762), το οποίο ανήκει στα θεμελιώδη έργα υπέρ της σύγχρονης δημοκρατίας, περιέχει τις αρχές της κοινωνικής θεωρίας του Ρουσώ, στην οποία είναι απαραίτητος ο πολιτικά υπεύθυνος πολίτης. Σε ανάλογο βαθμό επηρέασε τις μετέπειτα εξελίξεις και η εκπαιδευτική θεωρία του.
Ο Ρουσώ συνέθεσε έργα συμφωνικής μουσικής και έγραψε μυθιστορήματα, τα οποία επηρέασαν τη λογοτεχνία της εποχής του. Θεωρείται ότι προετοίμασε με το φιλοσοφικό του έργο το δρόμο για τη γαλλική επανάσταση.
