"Όταν, προ ολίγων ετών σε μια ηχογραφημένη περιγραφή ωρισμένων φωτογραφιών μου, έδινα μία προσωπική ερμηνεία της φυσιογνωμίας του Καραγάτση, παρομοίωσα τον μεγάλον αυτόν συγγραφέα με δένδρο που αντλεί από τα βάθη της γης όλα τα αναγκαία για την ανάπτυξή του συστατικά και το οποίον, με το πυκνό του φύλλωμα, αναπνέει αφ' ενός και γοητεύει αφ' ετέρου τον κάθε άνθρωπο που στέκει μπροστά του, σε μια δοσοληψία μυστική που ξεπερνά τα όρια της συνήθους "λογοτεχνικής επικοινωνίας" μεταξύ συγγραφέως και αναγνώστου, και μετατρέπει την επικοινωνία αυτή πέρα του λογοτεχνικού στοιχείου στα καλλίτερά του έργα -όπου η συγκίνησις και η σκέψις δεν είναι σκοπός, δεν είναι "ατομικαί υποθέσεις" αλλά καθολικαί δυνάμεις ζωής και η σκέψις, όχι της σκέψεως αυτοερωτική ενέργεια- σε κινητήρια δύναμη καθολικά συνουσιαστική.
"Πολλά από τα παλαιότερα έργα του Καραγάτση επιτρέπουν στον αναγνώστη να καταλήξη εις τας ανωτέρω σκέψεις και εις τον χαρακτηρισμόν από τον οποίον εκπορεύονται. Κανένα όμως άλλο έργον τόσο πολύ όσο ο Σέργιος και Βάκχος."
ΑΝΔΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ
Το κείμενο του Ανδρέα Εμπειρίκου για το μυθιστόρημα του Μ. Καραγάτση Σέργιος και Βάκχος βρέθηκε στις τελευταίες σελίδες ενός τετραδίου του 1960. Πρόκειται για το μοναδικό γραπτό τεκμήριο τόσο της θερμής φιλίας που αναπτύχθηκε μεταξύ των δύο, όσο και του θαυμασμού του Εμπειρίκου για το έργο του Καραγάτση και ιδιαίτερα για τον Σέργιο και Βάκχο, στον οποίο αναφέρεται αποσπασματικά μία ακόμα φορά στο ημερολόγιο του ταξιδιού στη Ρωσία. Ο Εμπειρίκος μιλούσε συχνά για το μυθιστόρημα αυτό και για το έργο του Καραγάτση, τον οποίο θεωρούσε τον πιο σημαντικό Έλληνα μυθιστοριογράφο. [...] Το ενθουσιώδες αυτό κείμενο δεν είναι μια κριτική, ο Εμπειρίκος ήταν άλλωστε αντίθετος στην ιδέα της κριτικής, συνδιαλέγεται με το μυθιστόρημα του Καραγάτση, απηχώντας ίσως στοιχεία ζωντανών διαλόγων των δύο φίλων. Μοιάζει να γράφτηκε για να δημοσιευτεί και ίσως ο θάνατος του Καραγάτση ακύρωσε την πρόθεση αυτή.
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ
Μια φορά κι έναν καιρό ζούσαν στην Αθήνα δύο φίλοι: Ο ποιητής Ανδρέας Εμπειρίκος και ο λογοτέχνης Μ. Καραγάτσης. Ήταν φίλοι μα όχι γκαρδιακοί, γιατί πολλά τους χώριζαν, σε πολλά διαφωνούσαν.
Υπήρχε όμως και ένα θέμα ιδιαίτερα σημαντικό που τους έβρισκε απόλυτα σύμφωνους: Ο Έρωτας εν γένει, αλλά και η κοινή αρνητική τους στάση όσον αφορά του τρόπο που η Εκκλησία αντιμετωπίζει τις ερωτικές σχέσεις. "Ναι, φίλτατε Δημήτρη", φώναζε έμπλεος ενθουσιασμού ο Εμπειρίκος όταν τύχαινε να συναντηθούν, "ο έρωτας πρέπει να είναι πάντοτε ελεύθερος με όλας τας ηδονάς του". "Συμφωνώ και επαυξάνω, αγαπητέ" απαντούσε ο Καραγάτσης με τη βαριά και μελαγχολική φωνή του και συμπλήρωνε με τον δικό του πεζογραφικό λόγο: "Δώσε, βρε αδελφέ, ανάσα στον άνθρωπο και μην του λες πως κάθε χαρά της επίγειας ζωής οδηγεί μετά θάνατο στην Κόλαση. Η στέρηση αγριεύει τον άνθρωπο και τον κατευθύνει σε κάθε λογής κακοποιό δραστηριότητα".
ΜΑΡΙΝΑ ΚΑΡΑΓΑΤΣΗ
Ο Ανδρέας Εμπειρίκος γεννήθηκε το 1901 στην Μπράιλα της Ρουμανίας και πέθανε στην Αθήνα το 1975. Το 1926-31 βρίσκεται στο Παρίσι όπου συνδέεται με τον Andre Breton και τους υπερρεαλιστές και αρχίζει την ψυχανάλυση με τον Rene Laforgue.
Το 1935 δίδει στην Αθήνα την περίφημη διάλεξη περί "Περί σουρρεαλισμού" και εκδίδει την "Υψικάμινο", το κατεξοχήν υπερρεαλιστικό κείμενο, ενώ αρχίζει την άσκηση της ψυχανάλυσης, την οποία θα διακόψει το 1951. Το 1945 κυκλοφορεί η "Ενδοχώρα" και ακολουθούν τα "Γραπτά ή Προσωπική μυθολογία", το 1960, και η "Αργώ ή Πλους αεροστάτου" το 1964-65 στο περ. "Πάλι", με περικοπές. Μετά το θάνατό του, το 1980 κυκλοφορεί πλήρης η "Αργώ", η συλλογή "Οκτάνα" καθώς και το θεατρικό έργο του Πικάσσο, "Τα τέσσερα κοριτσάκια" σε μετάφραση του ποιητή. Το 1985 εκδίδεται το "Αι γενεαί Πάσαι ή Η Σήμερον ως Αύριον και ως Χθες" και το "Άρμαλα ή Εισαγωγή σε μία πόλι" (εισαγωγή σ' ένα μυθιστόρημα που δεν γράφτηκε).
Τον Δεκέμβριο του 1990 άρχισε να εκδίδεται, σύμφωνα με τη θέληση του ποιητή, ο "Μέγας Ανατολικός", το τεράστιο έργο ζωής του Ανδρέα Εμπειρίκου που το επεξεργαζόταν επί 25 χρόνια. Άρχισε να γράφεται το 1945 και ολοκληρώνεται ύστερα από ενδιάμεσες φάσεις το 1970. Το μυθιστόρημα αποτελείται από 100 κεφάλαια, που συγκροτούν πέντε μέρη, και η έκδοσή του ολοκληρώθηκε το 1992 σε οκτώ τόμους. Πρόκειται για το μεγαλύτερο και τολμηρότερο μυθιστόρημα της ελληνικής γλώσσας.
Το 1995, για να τιμηθούν τα 20 χρόνια από το θάνατο του ποιητή, εκδόθηκε μια πλακέτα με το ποίημά του "ΕΣ-ΕΣ-ΕΣ-ΕΡ Ρωσσία".
Το 1997 κυκλοφόρησε το ανέκδοτο πεζό του "Ζεμφύρα ή Το μυστικόν της Πασιφάης", που ανήκει στην ενότητα "Τα χαϊμαλιά του έρωτα", όπου ανήκει και η "Αργώ".
Το 1999 κυκλοφόρησαν σε ανεξάρτητη έκδοση τα δύο εγκώμια για τον Ν. Εγγονόπουλο: "Νικόλαος Εγγονόπουλος ή Το θαύμα του Ελμπασάν και του Βοσπόρου" και "Διάλεξη 1963".
Επίσης το 2001 κυκλοφόρησε και το "Ημερολόγιο" και οι φωτογραφίες του ποιητή από το Ταξίδι στη Ρωσσία τον Δεκέμβριο του 1962 με τον Ο. Ελύτη και τον Γ. Θεοτοκά.
Ο Ανδρέας Εμπειρίκος είναι από τους κύριους εισηγητές της επιστήμης της ψυχανάλυσης στην Ελλάδα με τον Δ. Κουρέτα και τον Γ. Ζαβιτζιάνο, με τη συνεργασία και τη συνδρομή της Μαρίας Βοναπάρτη. Ο ίδιος άσκησε την ψυχαναλυτική πρακτική επί δεκαέξι έτη (1935-1951). Τα Ψυχαναλυτικά κείμενα του Ανδρέα Εμπειρίκου εκδόθηκαν για πρώτη φορά το 2001.
Το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Ανδρέα Εμπειρίκου κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Άγρα, όπου έχουν εκδοθεί και το κείμενο του Έκτορα Κακναβάτου "Για τον Μεγάλο Ανατολικό" καθώς και η μελέτη του Σάββα Μιχαήλ, "Πλους και κατάπλους του Μεγάλου Ανατολικού" και τα κριτικά μελετήματα του Guy (Michel) Saunier, με τίτλο: "Ανδρέας Εμπειρίκος: Μυθολογία και ποιητική".
Το 2001 κηρύχτηκε Έτος Εμπειρίκου με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του ποιητή και οργανώθηκαν πολλές τιμητικές εκδηλώσεις (συνέδρια, εκδόσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, αφιερώματα εφημερίδων και περιοδικών κ.λπ.)
(πηγή: Εκδόσεις Άγρα)
