[...] Δύο κυρίως θεματικοί κύκλοι είναι στην Οδύσσεια ευδιάκριτοι. Ο πρώτος θεματικός κύκλος είναι η μυθιστορία ενός ξενιτεμένου που γυρίζει μετά από χρόνια στην πατρίδα του και βρίσκει τη γυναίκα του περιτριγυρισμένη από πολλούς μνηστήρες. Το θέμα αυτό έχει να κάνει με τους νόστους, τις διηγήσεις δηλαδή για την επιστροφή των ηρώων του τρωικού πολέμου στις ιδιαίτερες πατρίδες τους.
Η Πηνελόπη, η γυναίκα του Οδυσσέα, στο διάστημα της απουσίας του Οδυσσέα των είκοσι ετών, παραμένει πιστή και ξεγελά τους μνηστήρες υφαίνοντας και ξυφαίνοντας ένα πολύ μεγάλο πανί, για να κερδίσει χρόνο. Φαίνεται πως από το δόλο αυτόν πήρε και το όνομα της (πήνη, πηνίον = μασούρι + έλοπ < ελόπτω = ξεϋφαίνω). Ο ήρωας μετά την εξόντωση των μνηστήρων γίνεται πάλι κυρίαρχος στο θρόνο του και αφέντης στα αγαθά του.
Το δεύτερο θεματικό κύκλο τον αποτελούν τα παραμύθια των ναυτικών, που αφθονούσαν στη 2η χιλιετία. Ο Οδυσσέας είναι ένας άλλος Σεβάχ θαλασσινός, που πολλά είδε και έπαθε στο μακρύ ταξίδι του, το γεμάτο περιπέτειες, πρωτόγνωρες εμπειρίες και κινδύνους. Παράλληλα όμως η "Οδύσσεια" κουβαλάει μαζί της και ένα άλλο θεματικό κύκλο από την "Ιλιάδα", τον τρωικό θρύλο. Αυτό το ηρωικό στοιχείο που κυριαρχεί στην Ιλιάδα, υπάρχει και στην "Οδύσσεια", αλλά σε μικρότερο βαθμό. Ενώ στην "Ιλιάδα" ο ήρωας είναι αρήϊος (πολεμόχαρος) και ποδώκης (φτεροπόδης), στην "Οδύσσεια" ο Οδυσσέας είναι πολύμητις (πολυμήχανος, επινοητικός) και τλήμων (καρτερικός). Ο Οδυσσέας διαθέτει μια σπιρτάδα νου αξιοθαύμαστη, προβλεπτικότητα και εύστροφη διαλλακτικότητα. Άλλωστε και στην Τροία ό,τι δεν πέτυχαν οι Αχαιοί δέκα χρόνια με τον πόλεμο το πέτυχε ο Οδυσσέας με το μυαλό του. Ο Δούρειος ίππος ήταν δική του επινόηση.
Θα έπρεπε να αναφερθούμε λίγο για τους τόπους που περιπλανήθηκε ο Οδυσσέας. Στην πραγματικότητα οι περιπλανήσεις του Οδυσσέα συμβαίνουν σε μια παραμυθένια χώρα, πιο πέρα από την οικουμένη, ως εκεί που μπορεί να φτάσει το ευφάνταστο ελληνικό πνεύμα και μάλιστα το ποιητικό.
Η "Οδύσσεια" έχει χαρακτήρα ήρεμο και ειρηνικό, σε αντίθεση με τον πολεμικό και σχεδόν άγριο χαρακτήρα της "Ιλιάδας".
(από την εισαγωγή του βιβλίου)
Αρχαίος Έλληνας επικός ποιητής, ο μεγαλύτερος από τους ποιητές όλων των αιώνων, με τον οποίο αρχίζει η έντεχνη ελληνική και ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Οι πληροφορίες που έχουμε για τον Όμηρο είναι ελάχιστες και αυτές ασαφείς. Τον τόπο γέννησής του διεκδικούν πολλές πόλεις. Πιο πιθανή πατρίδα του όμως θεωρείται η Σμύρνη, αιολική αποικία, που αργότερα προστέθηκε στην ιωνική συμπολιτεία. Η άποψη αυτή ενισχύεται από το ότι ο ποιητής γνώριζε πολύ καλά την περιοχή της, όπως αποδεικνύουν οι παρομοιώσεις που χρησιμοποιεί στην ποίησή του. Γνώριζε ακόμα καλά τις ακτές του Αδραμυτηνού κόλπου, το όρος Ίδη, την πεδιάδα του Σκάμανδρου κ.λπ., τα οποία είδε ο ποιητής με τα μάτια του και έγιναν θέατρα των αγώνων των ηρώων του. Άγνωστο είναι το πότε έζησε ο Όμηρος. Ο ίδιος αφήνει να εννοηθεί στα ποιήματά του ότι έζησε πολύ αργότερα από τα τρωικά. Κατά τον Ηρόδοτο (Β΄ 53) ο Όμηρος έζησε 400 χρόνια νωρίτερα απ' αυτόν και, σύμφωνα με τη μαρτυρία αυτή, πρέπει να έζησε κατά τα μέσα του 9ου αι. π.Χ. Τέλος η παράδοση ότι ο Όμηρος ήταν τυφλός πρέπει να απορριφθεί, γιατί είναι ασυμβίβαστη με τη λεπτή παρατήρηση της φύσης που υπάρχει στο έργο του.
Έγραψε: α) την "Ιλιάδα" της οποίας η υπόθεση εκτυλίσσεται σε 51 ημέρες και 15.700 στίχους. Θέμα της είναι η "μήνις του Αχιλλέως" εναντίον του Αγαμέμνονα και οι συμφορές που επακολούθησαν. Κανονικά λοιπόν έπρεπε να ονομαστεί Αχιλληίδα, επειδή όμως ο ποιητής παρεμβάλλει σ' αυτήν πολλά γεγονότα του πολέμου που έγιναν γύρω από το Ίλιο (= Τροία), γι' αυτό πήρε το όνομα "Ιλιάς" β) την "Οδύσσεια" της οποίας τα περιστατικά διαρκούν 41 ημέρες και αναπτύσσονται σε 12.100 στίχους. Θέμα της είναι ο "νόστος" (= επιστροφή) του Οδυσσέα από την Τροία στην Ιθάκη. Άλλα έργα που αποδίδονται στον Όμηρο είναι: οι "Ομηρικοί ύμνοι", η "Βατραχομυομαχία", ο "Μαργίτης".
Χαρακτηριστικό της τέχνης του Ομήρου είναι ότι τα έπη του έχουν αρχή, μέση και τέλος και ότι με τα αλλεπάλληλα επεισόδια κρατά αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του ακροατή μέχρι το τέλος. Ο θαυμασμός για τα έπη του Ομήρου διατηρήθηκε αμείωτος από την αρχαιότητα μέχρι τις ημέρες μας, γι' αυτό και διδάσκεται σ' όλα τα σχολεία της Ευρώπης, ως ο μεγαλύτερος ποιητής και παιδαγωγός των αιώνων. Τα ομηρικά έπη έχουν μεταφραστεί σ' όλες τις γλώσσες του κόσμου, καθώς και στην ελληνική δημοτική, από τους Ι. Πολυλά, Αργ. Εφταλιώτη, Ζ. Σιδέρη, Ν. Καζαντζάκη, Ι. Κακριδή κ.ά.
