Παλαιοί πέτρινοι φάροι και φανοί στις ελληνικές θάλασσες

Ο πρώτος φάρος της Ελλάδος λειτούργησε στην Αίγινα, την πρώτη πρωτεύουσα, με απόφαση του Καποδίστρια το 1829, και κατασκευάστηκε πάνω στο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου του θαλασσινού, που δεν υπάρχει κανένα ίχνος του πια. Το 1831 λειτούργησαν οι φάροι στο παλιό λιμάνι των Σπετσών και στον Άγιο Νικόλαο της Κέας, το παλιό ορμητήριο του Λάμπρου Κατσώνη. Από το 1848 μέχρι το 1856 κατασκευάστηκαν τρεις μεγάλοι σύγχρονοι για την εποχή τους φάροι. Στην Ψυττάλεια για να φωτίζει την είσοδο στο λιμάνι του Πειραιά, στη Φάσσα της Άνδρου για να φωτίζει τον επικίνδυνο Κάβο Ντόρο και στο Γαϊδουρονήσι της Σύρου ο πιο ψηλός φάρος του δικτύου, δείγμα της αίγλης και του πλούτου της Ερμούπολης. Το 1897 οι φάροι και οι φανοί αριθμούσαν τους 97. Μετά την ανακάλυψη των αυτόματων φάρων από τους Σουηδούς, άρχισε η τοποθέτηση σε μεγάλη κλίμακα του νέου τύπου των φάρων σε πολλά σημεία της ακτογραμμής και έτσι το 1934 το φαρικό δίκτυο διαθέτει 331 επανδρωμένους και αυτόματους φάρους. Λίγο πριν από τον καταστροφικό Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η χώρα διέθετε ένα άρτιο και καλά οργανωμένο δίκτυο από 338 φάρους, από τους οποίους οι 206 ήταν επανδρωμένοι ή, όπως αλλιώς ονομάζονταν, «επιτηρούμενοι». Οι επιθέσεις των Γερμανών από θάλασσα και από αέρα είχαν πολλές φορές στόχο τους φάρους που τους χρησιμοποίησαν οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις σαν παρατηρητήρια. Ότι δεν κατέστρεψαν κατά την είσοδό τους, το έκαναν κατά την αποχώρησή τους, ανατινάσσοντας τους περισσότερους φάρους που είχαν απομείνει. Η Απελευθέρωση βρίσκει το 1945 σε λειτουργία 28 μόνο φάρους, εκ των οποίων οι 19 ήταν επιτηρούμενοι. Σήμερα οι παλιοί πέτρινοι φάροι κτισμένοι μέχρι το 1935 δεν ξεπερνούν τους 120. Αποτελούν, πλέον και επίσημα, μνημεία της νεότερης ιστορίας μας, πολλοί όμως παραμένουν ερειπωμένοι, σχεδόν γκρεμισμένοι, χωρίς καμία φροντίδα. Μαζί τους κοντεύουν να ξεχαστούν και οι φαροφύλακες, οι ερημίτες αυτοί, οι ψυχές των φάρων.