Πλημμυρίδα και άμπωτη

Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, οι ισχυρές μητροπόλεις της ευρωπαϊκής ηπείρου έγιναν το κέντρο των διεργασιών που διαμόρφωσαν το καπιταλιστικό σύστημα στη σημερινή φάση της ανάπτυξής του. Οι ηγέτες τους κυβερνούσαν κράτη ισχυρά, κράτη με παράδοση, που ήξεραν να οργανώνουν λαούς, κοινωνίες, επικράτειες, που διέθεταν στόλους και στρατούς ακαταμάχητους, που είχαν διαμορφώσει ένα πλαίσιο πολιτισμού, έναν τρόπο ζωής που εύκολα μπορούσε να συνδεθεί με τις οικονομικές καπιταλιστικές λειτουργίες. Τέλος, κυβερνούσαν κράτη πολυάνθρωπα, με δυναμική που τους επέτρεπε να εξάγουν ανθρώπους, τόσους όσοι χρειάζονταν για να αρθρώσουν τον κόσμο με βάση τα νέα πρότυπα. Με λίγα λόγια, διέθεταν όλα όσα είχε ανάγκη το καπιταλιστικό σύστημα για να απλώσει την κυριαρχία του σε ολόκληρο τον κόσμο. Πραγματικά, μέσα σε πολύ λίγα χρόνια, στρατοί και στόλοι, διοικητές και οργανωτές, ιεραπόστολοι και εκπαιδευτικοί, έμποροι, τυχοδιώκτες και επιχειρηματίες, όλοι από την Ευρώπη προερχόμενοι, άπλωσαν τον καπιταλισμό, και μαζί την ευρωπαϊκή κυριαρχία, σε κάθε γωνιά της γης. Ο καπιταλισμός έγινε ιμπεριαλισμός και η Ευρώπη το εργαλείο της νίκης του. Σύντομα, η ευλογία με την οποία ο καπιταλισμός προίκισε τις ευρωπαϊκές δυνάμεις μεταβλήθηκε σε κατάρα. Τις οδήγησε πρώτα στην κυριαρχία του κόσμου ολόκληρου, και μετά, αμέσως μετά, σε ατέλειωτους μεταξύ τους ανταγωνισμούς, συγκρούσεις, πολέμους. Οι λαοί της Ευρώπης πέρασαν από την ψευδαίσθηση του "ευλογημένου της ιστορίας" στην κατάσταση του μόνιμα "καταραμένου": εκατομμύρια πέθαναν σε πολέμους, άλλοι εξαθλιώθηκαν, άλλοι εκμαυλίστηκαν μέσα στο ναζισμό, στον αποικισμό και στην ανθρωποφαγία. Η Ευρώπη μάτωσε τον εαυτό της και τον κόσμο ολόκληρο, σε βαθμό που ποτέ δεν είχε δει ξανά η ιστορία των ανθρώπων.