Ὁ Πλούταρχος φημίζεται ὄχι μόνο γιὰ τὶς μεστὲς περιεχομένου παιδαγωγικὲς προτάσεις του. Φημίζεται, καθόλου λιγώτερο, καὶ γιὰ τὸ ἀναλυτικὸ καὶ τεκμηριωτικὸ σκεπτικό του. Τὸ τελευταῖο, λόγῳ τῆς ποιότητάς του, κατανοεῖται ὡς ὑπεραξία, ὅταν συσχετισθεῖ μὲ τὸ γιατί ἡ καλλιέργεια τοῦ παιδαγωγουμένου Ρωμαίου πολίτη με τὰ νάματα τῆς κλασσικῆς μόρφωσης καθιστᾶ τὸν ἴδιο μὲν μέτοχο ἤθους και παιδείας, τὴν κοινωνία δὲ ποὺ ἀνήκει, ἄξια διάδοχο τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ.
Μετὰ τὴν ρωμαϊκὴ κατάκτηση τῆς Ἑλλάδος, τὸ 146 π.Χ., τὸ ρωμαϊκὸ ἔθνος, μέτοχο ἐκ παραδόσεως αὐστηρῶν ἀτομικῶν καὶ κοινωνικῶν ἠθῶν, ἐξαιρετικὰ δὲ ἰσχυρὸ στρατιωτικὰ καὶ πολιτικά, κατεδεικνύετο στὴν συνείδηση τῶν Ἑλλήνων καὶ κατάλληλο νὰ ἀναδεχθεῖ τὴν συνέχιση τῆς καλλιέργειας καὶ ἀνέλιξης τοῦ ἀπαράμιλλου ἑλληνικοῦ πνευματικοῦ πολιτισμοῦ.
Ἡ ἱστορικὴ συνέχεια ἔδειξε πέρα ἀμφιβολιῶν, ὅτι οἱ Ρωμαῖοι κυριολεκτικὰ ἐντρύφησαν, μὲ σεβασμὸ καὶ δημιουργικότητα, στὰ νάματα τῆς ἑλληνικῆς πνευματικότητας (φιλοσοφία, λογοτεχνία, Τέχνες) καὶ κατακτήθηκαν βιωματικὰ ἀπὸ αὐτήν. Ὅπως δὲ ὁ Ὁράτιος ἔγραψε, γιὰ νὰ μείνει στὴν αἰωνιότητα: «Graecia capta ferum victorem coepit» (Ἡ Ἑλλάς ἁλοῦσα εἷλε τὸν ἀνήμερον νικητήν).
Ὁ Πλούταρχος, ὡστόσο, ἐφιλοδόξησε καὶ κάτι πάρα πέρα: Νὰ εὐεργετήσει μέν, ἀνεβάζοντας τὸ πνευματικὸ ἐπίπεδο τῆς ρωμαϊκῆς νεολαίας καὶ ὅλης τῆς κοινωνίας μὲ ὄργανο τὴν κλασσικὴ παιδεία, ἀλλά, ἐπίσης δι’ αὐτῆς, νὰ ἀναδείξει καὶ σύνολη τὴν ρωμαϊκὴ αυτοκρατορία, σὲ μιὰ νέα ἑλληνικὴ πνευματικὴ αὐτοκρατορία. Τόσο φιλόδοξο ἦταν τὸ σκεπτικό ποὺ συνέλαβε ὁ Πλούταρχος, κάτι ποὺ καταδεικνύεται ἀπὸ τὸ περιεχόμενο τῆς ἐργογραφίας του καὶ ἀπὸ τὶς δράσεις του ὡς διαχειριστῆ δημόσιων ἀξιωμάτων.
Μὲ ἄλλα λόγια, ὁ Πλούταρχος ἔθεσε θεμέλια καὶ ἐργάσθηκε συστηματικὰ γι’ αὐτὸ πού, ἀργότερα, ἔγινε καὶ ὀνομάσθηκε «ἑλληνορρωμαϊκὸς πολιτισμός». Γι’ αὐτὸ ποὺ ὑλοποιήθηκε ὡς ἡ αὐθεντικὴ μεταλαμπάδευση καὶ μεταφορά, ἔκτοτε καὶ στὴν αἰωνιότητα, ἀφενός, τῆς ἀνυπέρβλητης ἑλληνικῆς πνευματικῆς μεγαλειότητας, καὶ ἀφετέρου τῆς ἀπαράμιλλης ρωμαϊκῆς στιβαρότητας ἠθῶν καὶ γνήσιας κοινωνίας ἀνθρώπων.
