Είκοσι ολόκληρα χρόνια έγραφε το "Ποίημα δίχως ήρωα" η Άννα Αχμάτοβα. Είκοσι ολόκληρα χρόνια η ποιήτρια στροβιλιζόταν στους σιγανούς ανέμους της ψυχικής ενδοχώρας. Είκοσι ολόκληρα χρόνια εγκαταβίωνε στον κόσμο της ζωντανής μνήμης και της νεφελώδους ανάμνησης.
Το "Ποίημα δίχως ήρωα" είναι, κατά την ίδια την Αχμάτοβα, "μία κοσμηματοθήκη με τριπλό πάτο". Είναι ένα ποίημα τριών επιπέδων. Το πρώτο επίπεδο είναι η συνάντηση με το παρελθόν, ο θρήνος των νεκρών. Μία νύχτα μαγική η ηρωίδα καλεί τις "γλυκές σκιές" και τότε στη σκηνή εμφανίζονται οι βασικοί συντελεστές μιας νύχτας μεταμφιεσμένων στην Πετρούπολη τη δεκαετία του 1910. Είναι η Όλγα Γκλέμποβα Σουντέικινα, ο Βιατσεσλάβ Κινάζεφ που αυτοκτόνησε εξαιτίας του έρωτ'α του γι' αυτήν, ο Αλεξάντρ Μπλοκ. Στο δεύτερο επίπεδο ο αναγνώστης διακρίνει τη φωνή της εποχής, τα μόλις διακρινόμενα βαριά βήματα του Κομάντορ. Πρωταγωνιστής του ποιήματος όμως είναι ο χρόνος, γι' αυτό και εν τέλει το ποίημα, απομένει δίχως ήρωα. Στο τρίτο όμως επίπεδο ανάγνωσης, μπορούμε να διεισδύσουμε στις συμπαντικές διαδρομές της ψυχής, να διακρίνουμε το θεοσοφικό τρίγωνο "Θεός - χρόνος - άνθρωπος", πράγμα που προσδίδει στην ποιητική αυτή σύνθεση ένα βαθύ φιλοσοφικό και ηθικό περιεχόμενο.
Η εισαγωγή και η μετάφραση από τα ρωσικά είναι το Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη.
Η Άννα Αχμάτοβα (ψευδώνυμο της ρωσίδας Άννας Αντράγιεβνα Γκορένκο), γεννήθηκε το 1889. Μαζί με τον Όσιπ Μάντελσταμ ηγήθηκαν του κινήματος των ακμεϊστών, οι οποίοι, σε αντίθεση με τους συμβολιστές, επιζητούσαν η ποιητική γλώσσα να μεταφέρει ακριβή νοήματα. Η πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο "Vecher" (Απόγευμα) εκδόθηκε το 1912 και ακολούθησαν μεταξύ άλλων τα έργα: "Chetki" (Το ροζάριο, 1914), "Anno domini MCMΧΧΙ" (1922). Από τότε η φωνή της, την οποία δεν εγκρίνει το νέο σοβιετικό καθεστώς, σίγησε. Από το 1922 όμως, και για δεκαοκτώ ολόκληρα χρόνια, το καθεστώς τής απαγόρευσε να ξαναδημοσιεύσει ποιήματα, καταδικάζοντάς τη στη σιωπή και την απομόνωση, ενώ το 1946 τη διέγραψαν από το σύνδεσμο των συγγραφέων· ο γιος της Λεβ καταδιώχτηκε επίσης και φυλακίστηκε για πολλά χρόνια. Η κατάσταση άρχισε να αλλάζει μετά το 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ το 1956. Ο μεγάλος λυρικός κύκλος "Ποίημα δίχως ήρωα", που τον δούλευε δώδεκα χρόνια, δημοσιεύτηκε στο εξωτερικό το 1962 και το αριστουργηματικό ποίημά της "Ρέκβιεμ" ένα χρόνο αργότερα, στο Μόναχο. Το "Ρέκβιεμ" (1935-1940) εκδόθηκε το 1987 στη Σοβιετική Ένωση, αφού το θέμα του, μια ελεγεία στους κρατουμένους του σταλινικού καθεστώτος, θεωρούνταν αμφιλεγόμενο. Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας της ζωής της έγραψε αρκετά ποιήματα, μεταξύ των οποίων και το αυτοβιογραφικό "Poema bez geroya" (Ποίημα χωρίς ήρωα, 1962). Προς το τέλος της ζωής της τιμήθηκε με το βραβείο Αίτνα-Ταορμίνα (1963) και έλαβε διάκριση από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης (1965). Πέθανε το 1966. Η Αχμάτοβα ανήκει στους ποιητές που ξεπέρασαν τον συμβολισμό και τον μυστικισμό, αναζητώντας την αναπαράσταση του εξωτερικού κόσμου μέσα από τη δική της ψυχική πολυμορφία. Η ποίηση της διακρίνεται από την καθαρότητα και την πυκνότητα της έκφρασης και από το μεγάλο ψυχικό βάθος.
