Ραμαντάν και πολιτική

Στις μουσουλμανικές κοινωνίες σήμερα παρατηρείται μια επιστροφή στην πρακτική του ραμαντάν. Αυτή μπορεί να ερμηνευτεί ως ένα σημάδι επανισλαμοποίησης, αλλά όμως δεν πρόκειται για μια απλή επιστροφή στην παράδοση. Διαμέσου της συνεχούς λειτουργίας της τελετουργίας είναι η εξέλιξη των μορφών της, η αλλαγή των τρόπων λειτουργίας της, η ανανέωση του λόγου της και η ερμηνεία της πίστης που βρίσκονται επί το έργον. Εκείνο που κάνει εντύπωση κατά την ανάγνωση των κεφαλαίων του βιβλίου, είναι η υπερβολική προσαρμοστικότητα μιας θρησκευτικής πρακτικής που είναι τα πάντα εκτός από άκαμπτη και ομοιόμορφη. Το ραμαντάν παρουσιάζεται σε αυτό το βιβλίο ως ένα τελετουργικό της κοινωνικής αλλαγής, της πολιτισμικής καινοτομίας, της δημόσιας πολιτικής και μάλιστα της πολιτικής κινητοποίησης. Είναι εξίσου ένας χρόνος διαπραγμάτευσης μεταξύ της δημόσιας και της ιδιωτικής σφαίρας στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης. Μπορούμε να το διαπιστώσουμε στην εικονογράφηση διαμέσου της εκλογικής χρησιμοποίησης του ευλογημένου μήνα στο Ιράν ή στην Τουρκία, στην εκμετάλλευσή του προς όφελος του Κόμματος της Δημοκρατικής Δράσης στη Βοσνία ή στη χειραγώγησή του από τους δολοφόνους διαφόρων θρησκευτικοπολιτικών εξουσιών στην Αλγερία. Χωρίς βεβαίως να ξεχνούμε ότι δίνει την αφορμή για διαμάχες γύρω από τη μέτρηση της σελήνης μεταξύ των διαφόρων αρχών, ούτε και την αυξάνουσα ορατότητά του στις δυτικοευρωπαϊκές κοινωνίες. Αυτή η ευκαμψία της τελετουργίας συνοδεύεται από την πολυσημία της: είναι μια έντονη στιγμή θρησκευτικής, πολιτικής και οικονομικής επένδυσης που επιτρέπει την κοινωνική διάκριση και την εξατομίκευση του θρησκευόμενου. Αν προσθέταμε και το γεγονός ότι το ραμαντάν είναι ταυτόχρονα και ένα είδος αποκριάτικης γιορτής που εισάγει και κατευθύνει την αταξία και την παραβατικότητα, θα παραδεχόμασταν τότε, μαζί με τους συγγραφείς του βιβλίου, ότι δεν μπορούμε απλά να τον θεωρήσουμε ως μια καταναγκαστική νόρμα. Υπό την αιγίδα του, η σχέση του ανθρώπου με τον δημιουργό Θεό πάει μαζί με τη δημιουργία του κόσμου από τον άνθρωπο.