Στις διαδρομές της ιστοριογραφίες

Το μείζον θέμα της ιστοριογραφίας -του τρόπου και των γνωστικών προϋποθέσεων που έχει η συγγραφή της ιστορίας- αναδεικνύεται στις σελίδες αυτού του βιβλίου. Η προσέγγιση γίνεται από μια οπτική κοινωνικών επιστημών - με σημείο εκκίνησης τη διαπίστωση ότι οι μεθοδολογικές μέριμνες των τελευταίων έχουν πολλά να συνεισφέρουν στη διευκρίνιση (και ενδεχομένως επίλυση) προβλημάτων που ανέκυψαν την επαύριο της μεταμοντέρνας "γλωσσολογικής στροφής", όταν αμφισβητήθηκε η δυνατότητά μας να αφηγούμαστε με επάρκεια το παρελθόν, και ο ιστορικός κλάδος έτεινε να προσληφθεί ως μια απλή υπο-περιοχή της λογοτεχνίας. Συνδιαλεγόμενο με πρόσφατα σημαντικά έργα (προπαντός το "Για την υπεράσπιση της ιστορίας" του Richard J. Evans και το "Πώς το παρελθόν γίνεται ιστορία" του Αντώνη Λιάκου), η μελέτη στρέφεται εναντίον αυτού του μεταμοντέρνου σχετικισμού, χωρίς όμως και να υιοθετεί το γεγονοτολογικό θετικισμό: την άποψη περί της μίας και μόνης "ιστορικής αλήθειας" στην οποία μπορούμε να φτάσουμε εξετάζοντας απλώς τις πηγές. Υποστηρίζεται ότι διέξοδος βρίσκεται στην αποδοχή τού -ούτως ή άλλως- ερμηνευμένου χαρακτήρα του παρελθόντος, που όμως απαιτείται να θεμελιώνεται σε προσεκτική και εμπεριστατωμένη χρήση των ιστορικών τεκμηρίων.
Το βιβλίο περιλαμβάνει κεφάλαια για την πορεία του ιστορικού κλάδου μέσα στο χρόνο· τη σχέση επιστήμης και ανθρωπιστικών σπουδών· τη σχέση που διέπει γεγονότα, συμβάντα και ερμηνείες· το ακανθώδες ζήτημα της αιτιώδους επεξήγησης και του πάντοτε κομβικού ρόλου που διαδραματίζει ο Λόγος του ιστορούντος υποκειμένου· το πρόβλημα των "μεγάλων αφηγήσεων" και της στενής, συμπληρωματικής σχέσης ανάμεσα στο μακρο- και το μικρο-επίπεδο· τη δύσκολη σχέση ιστορίας και εξουσίας· καθώς και την -σε τελική ανάλυση- καθοριστική σημασία της πραγματικότητας. Ο διάλογος με τα κείμενα των Evans και Λιάκου κωδικοποιείται σε δύο κεφάλαια-άξονες για περαιτέρω διάλογο, ενώ σημαντικό ρόλο στο όλο πόνημα κατέχουν δύο παραρτήματα: το πρώτο περιλαμβάνει εικοσιένα πρωτότυπα δοκίμια - εργοβιογραφικές-θεωρητικές απεικονίσεις της συμβολής των κορυφαίων ιστορικών των τελευταίων δύο αιώνων, ενώ το δεύτερο παραθέτει με συνοπτικό τρόπο αφενός τα είδη και προαπαιτούμενα της συγκριτικής μεθόδου και, αφετέρου, τα βασικά χαρακτηριστικά των σύγχρονων κοινωνικοεπιστημονικών παραδόσεων (δομισμός, ορθολογική επιλογή, φαινομενολογία, σχεσιακές προσεγγίσεις).