Πάνω στα ερείπια των αυτοκρατοριών αναδείχτηκαν έθνη. Είναι μια εκδίκηση του έθνους για τις μορφές καταπίεσης που έτειναν στην καθυπόταξή του και για τις αυταπάτες που προανάγγελναν την εξαφάνισή του. Κατ' αρχήν, αυτή η εκδίκηση είναι καθ' όλα νόμιμη. Όμως διαπιστώνουμε ότι η εθνική χειραφέτηση συνοδεύτηκε από έναν εθνικισμό που αγγίζει τα όρια του παροξυσμού και καθιστά ενίοτε τη συγκατοίκηση με τους γείτονες πολύ δυσκολότερη από ό,τι στην εποχή των αυτοκρατοριών. Αυτό το εθνικιστικό αίσθημα μπορεί τότε κάλλιστα να απεμπολήσει την προοδευτική διάσταση της χειραφέτησης που το χαρακτηρίζει για να εκτροχιασθεί προς τον σοβινισμό και την ξενοφοβία.
Τα πάντα τότε ανατρέπονται. Η πρόοδος γίνεται οπισθοδρόμηση· η ανοιχτή χειραφέτηση γίνεται έχθρα· η διεκδίκηση της ταυτότητας μετατρέπεται σε μίσος για τον γείτονα. Το έθνος αντιπροσώπευε την επανοικειοποίηση της συλλογικής αξιοπρέπειας. Ο εθνικισμός παίρνει την όψη της επιθετικής καχυποψίας. Το έθνος συσπείρωνε. Ο εθνικισμός αποκλείει. Στον αγώνα για την εθνική χειραφέτηση, οι άνθρωποι τρέφονταν με τις αξίες της ελευθερίας. Στην έξαρση του εθνικιστικού πάθους, στρέφονται προς τις αξίες της παράδοσης.
(Από τον πρόλογο του Ζαν Ντανιέλ για την ελληνική έκδοση)
