Η παρούσα ιστορική έρευνα επιχειρεί μία συνολική παρουσίαση της αντίστασης που πρόβαλε ο Ελληνισμός του Δυτικού Πόντου κατά τη διάρκεια των δύο εθνικιστικών εκκαθαρίσεων, των Νεότουρκων και των Κεμαλικών, μεταξύ των ετών 1914-1923, αλλά και κατά τη διάρκεια των σφοδρών διωγμών των ντερέμπεηδων του 17ου αιώνα. Η τραγωδία στο Κάστρο της Κοπέλας (1680), ο μαζικός πνιγμός των Παυρενών στον Άλυ ποταμό (1810-1820) υπήρξαν κορυφαίες στιγμές της ιστορίας του Δυτικού Πόντου πριν από το Ζάλογγο και την Αραπίτσα της Νάουσας.
Εξετάζεται η παράλληλη πορεία των γεγονότων στο βουνό με τους μαζικούς διωγμούς της νεοτουρκικής και της κεμαλικής περιόδου, αλλά και τα γεγονότα της διεθνούς σκηνής, καθώς και της δεκαετούς επικής πορείας του ελληνικού στρατού από τους Βαλκανικούς Πολέμους μέχρι την καταστροφή της Σμύρνης.
Ο αγώνας των ενόπλων και των σύγχρονων αμαζόνων, που, ντυμένες με τη μαύρη αντάρτικη στολή και τα παιδιά δεμένα στην πλάτη, πολεμούσαν για το αγαθό της ελευθερίας της ύπαρξής τους, την τιμή και την αξιοπρέπειά τους, είναι από τις κορυφαίες στιγμές της Ιστορίας του Ελληνισμού.
Επίσης, αναλύονται τα αίτια της πρώιμης εκδήλωσης αντίστασης, τα αίτια της φυγής των ελληνικών πληθυσμών στο βουνό, η ζωή στο βουνό, η οργάνωση της ένοπλης αντίστασης. Αναφέρονται αναλυτικά τα γεγονότα μέχρι την κήρυξη του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, οι διωγμοί της νεοτουρκικής περιόδου, ο ένοπλος αγώνας μέχρι την Ανακωχή (Οκτώβριος 1918), τα γεγονότα κατά την Ανακωχή του Α' Παγκόσμιου Πολέμου, το Ζήτημα του Πόντου, η έλευση του Μουσταφά Κεμάλ στον Πόντο και τα γεγονότα του 1920, οι διωγμοί της κεμαλικής περιόδου, η ένοπλη αντίσταση κατά την κεμαλική περίοδο των διωγμών, η διαδικασία φυγής των αγωνιστών και η στρατηγική της παγίδευσής τους μετά την Ανακωχή, οι εμβληματικές μορφές του αγώνα, η συμβολή των γυναικών στον αγώνα, ο καταμερισμός των αντιστασιακών- αντάρτικων δυνάμεων στον Πόντο, οι ονομαστοί καπετάνιοι και η αριθμητική δύναμή τους.
Παρουσιάζονται, ακόμη, τα κίνητρα του νεοτουρκικού και του κεμαλικού κατεστημένου, που οδήγησαν στην εθνικιστική εκκαθάριση των Ελλήνων του Δυτικού Πόντου. Αποδεικνύεται ότι αυτό που ονομάζουμε αντάρτικο ήταν η ενεργή αντίσταση των κατοίκων του Πόντου, που ύψωσαν το ανάστημά τους, ξεπέρασαν τη μοίρα του ραγιά και αντιστάθηκαν στην εξολόθρευσή τους. Ήταν ο υπέρ πάντων αγώνας για την προστασία και τη σωτηρία των γυναικών, των βρεφών, των παιδιών, των αμάχων και των αναξιοπαθούντων, που είχαν καταφύγει στα βουνά.
