Το κείμενο αυτό, που μας έχει παραδοθεί με τον λατινικό τίτλο "De deo Socratis", είναι μια φιλοσοφική πραγματεία σε μορφή ομιλίας, στην οποία ο Απουλήιος (Lucius Apuleius Madaurensis, π. 124-170 μ.Χ.) εξετάζει κατ' αρχάς συστηματικά το θέμα των δαιμόνων - οντοτήτων με φύση ενδιάμεση, μεταξύ θεών και ανθρώπων, και ρόλο διαμεσολαβητικό με στόχο την εκπλήρωση της πρόνοιας στον ανθρώπινο κόσμο.
Παράλληλα, όμως, πραγματεύεται ειδικότερα και το δαιμόνιο, τον αόρατο οδηγό και προστάτη του Σωκράτη, την εσωτερική του φωνή που, σχεδόν όπως μια θεία οντότητα, τον ανάγκαζε να αναζητά αδιάλειπτα την αλήθεια.
Ο Απουλήιος εκφράζει μια άποψη που και σήμερα μπορεί να εμπνεύσει όσους επιθυμούν να ακούν τη δική τους φωνή, τον "δαίμονά" τους. Όπως ο πλατωνικός Σωκράτης, χάρη στην αφοσίωσή του στη φιλοσοφία, ήταν σε θέση να γνωρίζει πώς να τιμά τον δαίμονα που του είχε οριστεί, ώστε να είναι σε επικοινωνία μαζί του όποτε το χρειαζόταν, έτσι μπορεί κι ο καθένας μας, με τον ενδεδειγμένο τρόπο ζωής, να έρθει σε επαφή με τον "δαίμονά" του και, κατ' επέκταση, να βρίσκεται σε έμμεση επικοινωνία με το θείο.
Ο Απουλήιος γεννήθηκε στα 125 μ.Χ., στα Μάδαυρα της Αφρικής, ρωμαϊκή επαρχία στα σύνορα της Γαιτουλίας και της Νουμιδίας, κοντά στη σημερινή Κωνσταντίνη. Με άλλα λόγια σήμερα θα ήταν Αλγερινός. Υπήρξε ωραίος· μια εικόνα του που σώζεται σε μετάλλιο, τον παρουσιάζει με πρόσωπο όμορφο και γελαστό, όχι δίχως κάποιαν ελαφρά ειρωνεία, και μοιάζει να έχει ιδιαίτερη ευαισθησία για την προσεγμένη εμφάνιση.
Γόνος μεγαλοαστικής οικογένειας, σπούδασε στη Καρχηδόνα ρητορική, επιστήμη σημαντική την εποχή εκείνη, αφού από μόνη της κάλυπτε έναν μεγάλο χώρο της ανθρώπινης γνώσης: φιλολογία, φιλοσοφία, τέχνη της ορθής σκέψης και ομιλίας, και επιπλέον τέχνη που εξασφάλιζε το δρόμο προς τη διοίκηση και την πολιτική ή έστω προς μια λαμπρή καριέρα δικηγόρου. Στη συνέχεια πήγε στην Αθήνα όπου σπούδασε την ελληνική γλώσσα, τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία, στις οποίες διακρίθηκε. Παράλληλα, φιλοπερίεργος όπως ήταν, εντρύφησε στον μυστικισμό και τη μαγεία.
Στο ταξίδι της επιστροφής για την Καρχηδόνα, σταμάτησε στην Οία της Λιβύης -τη σημερινή Τρίπολη- όπου το ειδύλλιό του και στη συνέχεια ο γάμος του με μια πλούσια χήρα τον οδήγησαν στα δικαστήρια, γιατί οι φυσικοί κληρονόμοι της ισχυρίστηκαν ότι την αποπλάνησε με μάγια. Ο Απουλήιος υπερασπίστηκε τον εαυτό του μόνος του και αθωώθηκε.
Μετά από τη δυσάρεστη αυτή περιπέτεια, συναντάμε τον Απουλήιο στην Καρχηδόνα με το αξίωμα του Sacerdos Provinciae. Έγινε τόσο διάσημος σαν ρήτορας και δικηγόρος αλλά και υπηρέτης των μουσών, που ενόσω ζούσε ακόμη του φιλοτέχνησαν άγαλμα.
"Ο χρυσός γάιδαρος ή οι Μεταμορφώσεις", ένα από τα πρώτα μυθιστορήματα της δυτικής λογοτεχνίας, υπολογίζεται ότι γράφτηκε γύρω στο 161 μ.Χ., όταν ήταν δηλαδή τριάντα πέντε ετών.
