"Το πρόβλημα των μουσείων" δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση "Le Gaulois", τον Απρίλιο τού 1923. Ο συγγραφέας επαναλαμβάνει την εμπειρία του ανθρώπου της νεωτερικότητας για τον οποίο το έργο τέχνης δίνει την υπόσχεση μιας αισθητικής απόλαυσης, την οποία πάντως δεν την κρατάει όταν αυτός εισέρχεται στο μουσείο. Γιατί η απόλαυση, μας επισημαίνει εξαρχής, είναι αντίθετη με τις απαγορεύσεις. Η απόλαυση είναι ξένη με τις ταξινομήσεις, τα αξιώματα, τις υποθέσεις της ιστορίας. Αντίθετα, το μουσείο αποτελεί μια απεριόριστη βιβλιοθήκη. Η Αφροδίτη μετατρέπεται σε ντοκουμέντο. Είναι χώρος που τροφοδοτεί την ιστορία της τέχνης, όχι όμως ο ποθητός χώρος των απολαύσεων. Εάν κάποια τέτοια στοιχεία στερούν την απόλαυση, εξίσου δύσκολη είναι. η αναζήτηση της αναστόχασης. Για τον Βαλερύ αδύνατη.
Μας περιγράφει στο κείμενο αυτό το συναίσθημα μιας φυσικής κόπωσης και μιας νοητικής ταλαιπωρίας. Τον ενοχλεί το πλήθος των αντικειμένων. Καταγγέλλει την αντίληψη του "μουσείου-θησαυροφυλακίου", στην οποία δεν υφίσταται η φροντίδα της αυτονομίας του έργου, ούτε βέβαια η επιλεκτική συνάφειά του με κάποια άλλα. Επισημαίνει την αδυναμία της νόησης να προσλάβει με σοβαρότητα τις ατέλειωτες σειρές των έργων. Υπάρχει κάτι το απάνθρωπο και τελικά το μάταιο σε αυτήν την απόπειρα επίσκεψης.
Προβλέπει, εύστοχα, την απόλυτη επικράτηση του μουσείου. Όλα εργάζονται γι' αυτό. "Ο άνθρωπος που δημιουργεί, ο άνθρωπος που πεθαίνει, το τροφοδοτούν". Ό,τι και να γίνει αυτό κερδίζει, όπως η αντίστοιχη μπάνκα του παιχνιδιού. Προλέγει, τη μουσειοποίηση των πάντων που ζούμε σήμερα και εκφράζεται με την πρωτοφανή αύξηση των μουσείων και τη διεύρυνση των αντικειμένων που τοποθετούνται σε αυτά.
Γράφει, τέλος, γι' αυτά τα άστεγα, πλέον, έργα που μπαίνουν στο μουσείο. Ο θεσμός αυτός αποτελεί το τελευταίο βήμα της αποσύνδεσης του έργου από τον περιβάλλοντα κόσμο του, τον πνευματικό κόσμο του ναού που το δημιούργησε. Το μουσείο στεγάζει την ορφάνια των έργων.
Παναγιώτης Σ.Παπαδόπουλος
Ο Πωλ Βαλερύ (1871-1945) γεννήθηκε στο Μονπελιέ, όπου σπούδασε νομικά, και πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα με το ποίημα "Νάρκισσος". Το 1892 έρχεται στο Παρίσι, όπου αναλίσκεται σε επιστημονικές, κυρίως, μελέτες (λογοτεχνικά, το 1894 είναι η χρονιά του "Μια βραδιά με τον κύριο Τεστ"). Επανέρχεται στην ποίηση και το 1917 δημοσιεύει τη "Νεαρή μοίρα", συμβολικό ποίημα που τον κάνει διάσημο. Στην ίδια κοίτη, θ' ακολουθήσουν το "Θαλασσινό κοιμητήρι", ο δεύτερος "Νάρκισσος", οι "Κλάδοι της νίκης" κ.ά. ποιήματα λεπτόηχου συμβολισμού. Γίνεται μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας το 1925. Τα πεζογραφήματα του (μεταξύ άλλων, "Η ψυχή και ο χορός", 1925, "Ευπαλίνος", 1925) και οι στοχασμοί του (μια σειρά από δοκίμια, όπως οι "Ματιές στον σύγχρονο κόσμο", και σημειώσεις εργασίας όπως αυτές των "Τετραδίων") έχουν ως κύριο άξονα την πολλαπλότητα του εγώ, του ανεξάντλητου και πολυπρισματικού εγώ, ιδωμένου μέσα από τον μεγεθυντικό φακό ενός πνεύματος ασκημένου και οξυμένου στο έπακρο.
