Η κριτική στην αριστοτελική θεωρία του συλλογισμού αποτελεί κοινό τόπο μεταξύ των ιδρυτών της νεότερης φιλοσοφίας. Σε αντιδιαστολή προς την τυπικότητα, που χαρακτηρίζει την συλλογιστική εξαγωγή γνώσεων από υποτεθείσες προτάσεις, για τους στοχαστές αυτούς ζητούμενη είναι η αυτόχρημα νέα γνώση, δηλαδή η γνώση που στρέφεται συνθετικά προς το ίδιο το πραγματικό. Η σύνθεση ή κατασκευή του πραγματικού επιτυγχάνεται δυνάμει μιας ευρετικής μεθόδου που αποτελεί την κινούσα αρχή της γνώσης. - Ο Descartes συνδέει την κριτική στην συλλογιστική διευθέτηση του αληθούς με το πρόταγμα μιας καθολικής επιστήμης [sapientia ή mathesis universalis], η οποία προβαίνει στην ενοποίηση της Αριθμητικής και της Γεωμετρίας διά μέσου της αναγωγής των προβλημάτων, που τίθενται από αυτές, σε μία γενική θεωρία της ποσοτικής αναλογίας. Εγγενή γνωρίσματα της εν λόγω επιστήμης αποτελούν η τάξη και το μέτρο, δηλαδή η σειραϊκή διάταξη των περιγραφών του αντικειμένου υπό την μορφή προτεινόμενων ζητημάτων, η επίλυση των οποίων συμβάλλει στην απλοποίηση της κατασκευής του. Η ανάγκη απλοποίησης του πραγματικού έλκει την προέλευσή της από την συνείδηση της περατότητας της γνώσης.
Ο Ρενέ Ντεκάρτ (Rene Descartes, 1596-1650) είναι ο σημαντικότερος Γάλλος στοχαστής. Θεωρείται ομόφωνα εκείνος που θεμελίωσε τη νεότερη σκέψη και άνοιξε νέες οδούς για το ευρωπαϊκό πνεύμα. Γεννήθηκε στην Τουραίνη από οικογένεια κατώτερων ευγενών. Σπούδασε στο κολέγιο της Λα Φλες και απέκτησε πτυχίο νομικής από το Πανεπιστήμιο του Πουατιέ. Ακολούθησε μια περίοδος άστατου βίου, στη διάρκεια της οποίας ο νεαρός Ντεκάρτ πραγματοποίησε πολλά ταξίδια σε χώρες της δυτικής Ευρώπης. Το 1628 εγκαταστάθηκε στην Ολλανδία λόγω του φιλελεύθερου καθεστώτος της. Εκεί διέμεινε ως το τέλος σχεδόν της ζωής του, αφοσιωμένος στη μελέτη και τις επιστημονικές έρευνες. Διακρίθηκε ως μαθηματικός, φυσικός και φιλόσοφος. Τα σημαντικότερα έργα του είναι: "Στοχασμοί περί της πρώτης φιλοσοφίας", "Λόγος περί της μεθόδου", "Αρχές της φιλοσοφίας" και "Τα πάθη της ψυχής".
