Γνωμικά - Παροιμίες - Εκφράσεις

Η ποντιακή διάλεκτος είναι πλούσια σε γνωμικά, παροιμίες, ευχές, κατάρες και εκφρά¬σεις που δίνουν ιδιαίτερη ζωντάνια και ομορφιά στη γλώσσα μας.

Όταν το 1992 ανέλαβα την επιμέλεια του περιοδικού «ΠΟΝΤΙΑΚΟ ΒΗΜΑ» της Ευξείνου Λέσχης Κοζάνης, βασική μου επιδίωξη ήταν να εμπλουτισθεί το περιοδικό, εκτός από τα Ιστορικά και Λαογραφικά κείμενα τα σχετικά με τον Πόντο, με περισσότερα κείμενα της διαλέκτου: αυθεντικά πεζού λόγου χαρακτηριστικά των ιδιαίτερων περιοχών του Πόντου, ποιητικού λόγου, τραγούδια, ανέκδοτα, παροιμίες, γνωμικά κ.λπ.

Την περίοδο εκείνη είχαν κυκλοφορήσει, με δική μου επιμέλεια, σε δύο εκδόσεις, γραπτά κείμενα του Στάθη Χριστοφορίδη-Σάρπογλη με τίτλο «ΜΑΥΡΑ ΚΑΙΡΟΥΣ ΚΑΙ ΜΑΥΡΑ ΗΜΕΡΑΣ», η πρώτη με υπότιτλο «ΑΜΙΡΑΝΤ’-ΑΡΑΠΑΝΤ’» το έτος 1986 και η δεύτερη με υπότιτλο «Ο ΓΙΑΓΚΟΝ» το 1989 και προετοιμαζόταν η τρίτη έκδοση με υπότιτλο «ΚΟΥΝΑΚΑ Η ΓΕΝΕΤΕΙΡΑ» η οποία κυκλοφόρησε το 1993.

Ο πλούτος των χαρακτηριστικών εκφράσεων, παροιμιών, γνωμικών κ.λπ. στα κείμενα των εκδόσεων αυτών, με παρακίνησε στην περισυλλογή και καταγραφή τους και στην αναζήτηση παρόμοιου πλούτου σε άλλες ποντιακές εκδόσεις.

Εκδόσεις από τις οποίες αντλήθηκαν και καταγράφηκαν εκφράσεις, παροιμίες κ.λπ. είναι: 1) Γεωργίου Ζερζελίδη α) «ΤΟ ΚΑΛΑΝΤΟΝΕΡΟΝ», Αθήνα 1950, β) «Η ΣΩΝΙΤΣΑ», Αθήνα 1967, γ) «ΤΟ ΨΩΜΙΝ», Αθήνα 1972. 2) Παντελή Μελανοφρύδη «Η ΕΝ ΠΟΝΤΩ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ», Βατούμ 1910, επανέκδοση Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1987. 3) Σάββα Ιωαννίδη, «ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΟΣ», Κωνσταντινούπολη 1870, επανέκδοση Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1988 και 4) Ανθίμου Παπαδοπούλου«ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΗΣ ΠΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΥ», της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών, Παράρτημα 3 (Α-Λ Αθήνα 1958, Μ-Ω Αθήνα 1961).

Το υλικό που συγκεντρώθηκε και ταξινομήθηκε, άρχισε να δημοσιεύεται στο περιοδικό «ΠΟΝΤΙΑΚΟ ΒΗΜΑ» της Ευξείνου Λέσχης Κοζάνης, από το τεύχος 38 του 1994, κατ’ αλφαβητική σειρά των λέξεων με τις οποίες έχουν σχέση οι παροιμίες, γνωμικά κ.λπ. και σε συνέχειες εικοσιεννέα (29) συνολικά τευχών, ολοκληρώθηκε η δημοσίευσή του το έτος 2003 με το τεύχος 74-75.

Το δημοσιευμένο στα 29 τεύχη του περιοδικού «ΠΟΝΤΙΑΚΟ ΒΗΜΑ» υλικό των παροιμιών, εκφράσεων κ.λπ., που την περίοδο των τμηματικών ανά τρίμηνο εκδόσεων έφερε σε επαφή τους συνδρομητές του περιοδικού με τον πλούτο αυτό της διαλέκτου μας, σήμερα, αποτελεί πλέον διάσπαρτο αρχειακό υλικό, στο οποίο δεν είναι εύκολη η πρόσβαση όσων επιθυμούν να έρθουν σε επαφή μαζί του.

Έτσι θεώρησα υποχρέωσή μου να προβώ στην έκδοση αυτού του βιβλίου, για χάρη κυρίως των νέων τρίτης και επόμενων γενεών των Ποντίων, που επιθυμία τους θα είναι να πλουτίσουν τις γνώσεις τους, αλλά και να νοστιμίσουν, σαν το αλατοπίπερο, τη γλώσσα τους, την ποντιακή διάλεκτο που θα ήθελαν να μιλούν ή να γράφουν.