Το βιβλίο αυτό αναφέρεται στη λειτουργία ελληνικών κοινοτικών δικαστηρίων στον ελλαδικό χώρο (νησιωτικό) κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας. Πρόκειται για μια εξαιρετικά σημαντική, αν και ελάχιστα γνωστή, σελίδα της ιστορίας μας.
Τα προαναφερόμενα δικαστήρια είχαν τη δικαιοδοσία να κρίνουν τις αστικές διαφορές των ελλήνων, εκτός εκείνων που αφορούσαν υποθέσεις οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου, για τις οποίες είχαν δικαιοδοσία τα εκκλησιαστικά δικαστήρια. Εξάλλου, τα ελληνικά κοινοτικά δικαστήρια είχαν και μια -περιορισμένη κατ' αρχήν- ποινική δικαιοδοσία, στην οποία υπάγονταν τα μικρά ποινικά αδικήματα, ενώ τα μεγάλα αδικήματα και κυρίως τα κακουργήματα, που επέσυραν μεγάλες ποινές, υπάγονταν στην ποινική δικαιοδοσία οργάνων του κατακτητή.
Η ύλη του βιβλίου διαρθρώνεται ως εξής:
Γενικός προσδιορισμός του συστήματος απονομής δικαιοσύνης του οθωμανικού κράτους.
Ελληνικά δικαστήρια, γενικά· και κοινοτικά ελληνικά δικαστήρια ειδικότερα. Γενικά χαρακτηριστικά των κοινοτικών δικαστηρίων. Σημεία αναφοράς: δικαιοδοσία - σύνθεση - διαδικασία - διεξαγωγή αποδείξεων - αποδεικτικά μέσα - εφαρμοζόμενο δίκαιο - δεδικασμένο και τελεσιδικία - χαρακτήρας και εκτέλεση των αποφάσεων.
Κοινοτικά δικαστήρια στις Κυκλάδες και σε άλλα νησιά.
Επιλεκτική και αποσπασματική παρουσίαση ορισμένων αποφάσεων κοινοτικών δικαστηρίων.
Η σημασία μιας τέτοιας αναφοράς συναρτάται προς την παραδοχή ότι αυτό που επαληθεύει ουσιαστικά τη θέληση και την ικανότητα ενός λαού να ζήσει ελεύθερος (αυτεξούσιος) είναι η τάση του να αναπτύξει "ίδιες" και αυτοδύναμες λειτουργίες ρύθμισης του κοινωνικού του βίου (θέσπιση κανόνων δικαίου, διοίκηση, απονομή δικαιοσύνης).
Ο Δημήτρης Θ. Σιάτρας έχει σπουδάσει νομικά και πολιτικές επιστήμες· έχει ερευνήσει για αρκετά χρόνια θεσμούς του δικαίου, την οργάνωση και λειτουργία της δικαιοσύνης και την τοπική αυτοδιοίκηση της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας· ζει και εργάζεται στο Βόλο· είναι πρόεδρος της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών.
