Το Ιδαίο Άντρο βρίσκεται στον Ψηλορείτη ή όρος Ίδη, στο οροπέδιο της Νίδας, που διέσωσε στους αιώνες την αρχαία ονομασία, και θεωρείται αντίστοιχης αξίας με τα μεγαλύτερα πανελλήνια ιερά. Αναφορές στο Ιδαίο Άντρο, και το μύθο της γέννησης και ανατροφής του Δία στο σπήλαιο, γίνονται από πολλούς συγγραφείς και φιλολογικές πηγές, από τον 7ο αιώνα π.Χ. μέχρι και τον 12ο αιώνα μ.Χ., οι οποίες κατέστησαν το Ιδαίο Άντρο διάσημο κέντρο λατρείας στην αρχαιότητα.
Το μύθο έφεραν στην «ιστορία» κυρίως οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν από τους αρχαιολόγους Γιάννη και Έφη Σακελλαράκη, που τα πολύτιμα ευρήματα τους παρουσιάζουμε στον παρόντα τόμο. Βρέθηκε ένας εντυπωσιακός αριθμός χρυσών αντικειμένων, όπως κοσμήματα, αγγεία και ελάσματα. Αλλά και χάλκινα αγγεία, ειδώλια, το μοναδικό τύμπανο, η ασπίδα Σακελλαράκη. Το πλήθος αυτών των ευρημάτων, που χρονολογούνται από τις απαρχές του κρητικού πολιτισμού, μαρτυρά την αδιάλειπτη χρήση του χώρου, από την αυγή της κρητικής ιστορίας μέχρι και σήμερα.
Η σχέση όμως του Σακελλαράκη με τον Ψηλορείτη δεν σταμάτησε εδώ μιας και το περήφανο βουνό του αποκάλυψε ένα από τα μυστικά του - τη Ζώμινθο. Εκεί, δημιούργησε έναν αρχαιολογικό δρυμό, το δάσος Σακελλαράκη, που είχε σκοπό τη διατήρηση του τοπίου όπως ήταν όταν επικρατούσε η μινωική γαλήνη. Κυρίαρχο είδος οι τρικοκοκκιές ή κράταιγοι, το αιωνόβιο ιερό δέντρο της Ζωμίνθου.
Ψηλορείτης, Ιδαίο Άντρο, Ζώμινθος, τα πάντα οδηγούσαν τον Γιάννη Σακελλαράκη, τον αρχαιολόγο-μύθο του Ψηλορείτη, στο επίκεντρο του σύγχρονου κρητικού πολιτισμού - τα Ανώγεια, που διατηρούν αναλλοίωτη την πολιτιστική τους παράδοση και το δυναμισμό των Κρητικών του Ψηλορείτη. Αγάπησε τους Ανωγειανούς και την καθαρή ματιά τους - και τον αγάπησαν. Τους εξετίμησε και τον εξετίμησαν μιας και τον ανακήρυξαν επίτιμο δημότη Ανωγείων, του δήμου που τόσο δέθηκε με τους ανθρώπους του.
Είμαι περήφανος που γνώρισα τον Γιάννη Σακελλαράκη -έναν ξεχωριστό άνθρωπο, έναν ακαδημαϊκό δάσκαλο, έναν καινοτόμο αρχαιολόγο-, και συνεργάστηκα μαζί του. Έχει προηγηθεί το λεύκωμα για την Κνωσό, το 2008, και τώρα ο τόμος για το Ιδαίο Άντρο, που δυστυχώς πριν την έκδοση του αδόκητος προέκυψε ο θάνατος του σκορπίζοντας σε όλους μας τη θλίψη. Όπως όμως του είχα υποσχεθεί η έκδοση ολοκληρώθηκε με την πολύτιμη συμβολή της συντρόφου του στη ζωή, στις ανασκαφές και στις ιδέεςΈφης Σαπουνά-Σακελλαράκη, η οποία καλείται τώρα να κάνει κουράγιο, να δείξει δύναμη και να συνεχίσει το κοινό τους έργο, όπως έκανε πάντα.
Νίκος Χαϊδεμένος
Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης ο Γιάννης Σακελλαράκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1936 και μπήκε στην αρχαιολογική υπηρεσία το 1963. Έργο ζωής για εκείνον υπήρξε η ανασκαφή στις Αρχάνες και στο Ιδαίον Αντρον, ενώ τελευταία έκανε ανασκαφές στη Ζώμινθο. Πολυγραφότατος, υπέγραψε βιβλία και άρθρα για το προϊστορικό Αιγαίο και τη μινωϊκή Κρήτη. Για την προσφορά του στην ελληνική αρχαιολογία βραβεύτηκε μαζί με τη σύζυγό του, τη στενή συνεργάτιδά του, αρχαιολόγο Έφη Σαπουνά, από την Ακαδημία Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Το 2004 τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής. Αν και δεν ήταν Κρητικός στην καταγωγή, το όνομά του είχε συνδεθεί στενά με τις αρχαιολογικές έρευνες στην Κρήτη και με το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, του οποίου είχε διατελέσει διευθυντής. Έφυγε από τη ζωή τον Οκτώβριο του 2010, μετά από άνιση μάχη με τον καρκίνο.
