[...] Με βάση λοιπόν τα παραπάνω ιστορικά στοιχεία και όχι με προκατελημμένες θεωρίες και αντιλήψεις προσπάθησα, όπως και στους προηγούμενους τόμους, να προβώ σε μια ανάλυση των γεγονότων της νεώτερης ελληνικής ιστορίας και των δομών της κοινωνίας της, να ιστορήσω συστηματικά την περίοδο του Καποδίστρια, να ξεκαθαρίσω, όσο μου ήταν δυνατόν, τα σκοτεινά ακόμη σημεία της και να άρω τις διάφορες αντιφάσεις, που παρατηρούνται στον χαρακτήρα του και στο έργο του, αντιφάσεις που κίνησαν την απορία πολλών και οι οποίες παρατηρούνται λίγο ή πολύ σε κάθε άνθρωπο σε διάφορες χρονικά περιστάσεις της ζωής του. Η εργασία μου λοιπόν στον τόμον αυτόν, όπως και στους προηγουμένους, στοχεύει ταυτόχρονα σε δυο σκοπούς, στην έρευνα και στη σύνθεση. Ακολουθώντας τις γνωστές μου αρχές για τη διεύρυνση των πλαισίων του "ιστορικού γίγνεσθαι" και του ανθρώπινου θεάτρου, αποβλέπω όχι μόνο στην ανίχνευση της αιτίας και του αιτιατού, αλλά και στην εμβάθυνση της μελέτης του φυσικού, οικονομικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, ιδιαίτερα στην ανάλυση των κοινωνικών φαινομένων, της ληστείας, της πειρατείας, της πάλης και των συγκρούσεων ατόμων και τάξεων, της ψυχολογίας των στρατιωτικών και πολιτικών ηγετών, καθώς και των μαζών που τους ακολουθούν μέσα σε μια περίοδο μαχών, έσχατης εξαθλίωσης, αλλά και αγωνίας για την επιβίωση μετά την επικράτηση της ειρήνης, για την ανοικοδόμηση της χώρας και γενικά για την πρόοδο και ευημερία του ελληνικού λαού. Γενικά οι προσπάθειές μου απέβλεψαν στην κατά το δυνατόν αναπαράσταση του συνολικού και αδιάσπαστου ανθρώπινου βίου (και όχι μέρους αυτού), όπως έχει καθήκον να το πράττει ο ιστορικός που αναλαμβάνει παρόμοια σύνθεση, παρά τις κατά καιρούς αναφαινόμενες διάφορες θεωρίες που υπερτονίζουν τον α ή β παράγοντα ή κατακερματίζουν την ιστορική έρευνα σ' ένα ασύνδετο δίκτυο πληροφοριών, όπως την αντιπροσωπεύουν τελευταία οι οπαδοί της Νέας ιστορικής Σχολής, της λεγομένης Ποσοτικής, εμπνευσμένης από τις προόδους της σύγχρονης τεχνολογίας και τη συνδρομή των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Αναγκαίος όμως είναι ο συνδυασμός των χαρακτηριστικών στοιχείων της Παλαιάς και Νέας Σχολής, όπως κιόλας άρχισε να παρατηρείται. [...]
(από την εισαγωγή του συγγραφέα)
