Το τέταρτο βιβλίο του Θουκυδίδη περιλαμβάνει γεγονότα δυόμισυ χρόνων, από το καλοκαίρι του 425 π.Χ. μέχρι το χειμώνα του 423/2 π.Χ. Τα γεγονότα αυτά διαδραματίζονται σε τέσσερις περιοχές: δύο στη νότια Ελλάδα, Πύλο και Βοιωτία, μία στη Σικελία και τέλος στη Μακεδονία και Χαλκιδική, τη λεγόμενη τότε Θράκη ή τα επί Θράκης. Υπάρχουν βέβαια και άλλα γεγονότα δευτερεύουσας σημασίας, στα οποία θα αναφερθούμε, αλλά όχι με λεπτομέρειες.
Στα γεγονότα των τριών πρώτων περιοχών διαφαίνονται οι επεκτατικές τάσεις της Αθήνας· στην τέταρτη περιοχή, Μακεδονία, Χαλκιδική, άρχισαν πια οι Λακεδαιμόνιοι να βάζουν σε ενέργεια τη διακήρυξη για απελευθερωτικό πόλεμο, που είχαν κάνει στην αρχή του πολέμου (Β. 8, 4 προειπόντων ότι την Ελλάδα έλευθερούσιν).
Το Δ΄ βιβλίο αρχίζει με τις επιχειρήσεις στη Σικελία (κεφ. 1), την εισβολή των Πελοποννησίων στην Αττική (κεφ. 2. 1-2) και τα γεγονότα στην Κέρκυρα μετά τον εμφύλιο σπαραγμό (κεφ. 2, 3). Από αυτά τα Σικελικά θα συνεχιστούν στα κεφ. 24-25 και 58-65. Στην εισβολή στην Αττική θα αναφερθεί ο ιστορικός με λίγα λόγια στο κεφ. 6 λέγοντας τους λόγους της ταχείας αποχώρησης των Πελοποννησίων. Όσο για τα δραματικά γεγονότα στην Κέρκυρα, θα αναφερθεί ο Θουκυδίδης σε αυτά στα κεφ. 46-48, 5. [...]
(από τον πρόλογο του βιβλίου)
