Με ιδιοφυή κριτική οξυδέρκεια και εκπλήσσουσα αντικειμενικότητα και ακρίβεια ο Αθηναίος ιστορικός, μας κληροδότησε ένα "κτήμα εσαεί ή αγώνισμα ες το παραχρήμα". Και ένα διαρκές μέγιστο μάθημα, εφόσον παρόμοια γεγονότα θα συμβαίνουν ή θα απειλούνται πάντοτε όσο η φύση του ανθρώπου θα μένει η ίδια. "Γιγνόμενα και αιεί εσόμενα έως αν η αυτή φύσις ανθρώπων η" (111,82,2).
Ο Θουκυδίδης δεν περιγράφει τον φλοιό των γεγονότων, διεισδύει και ανατέμνει την ένδον φυσιολογία τους, δηλαδή τα πάθη, τις αρετές και τις ενδημούσες κακίες των ανθρώπων.
Φιλαλήθης, αμερόληπτος, ψύχραιμος στην προσέγγιση καταστάσεων, προσώπων και σχέσεων. Πυκνός και δεινός στην εκφορά και την όλη τέχνη του λόγου. Εντόπισε την επαναληπτικότητά τους: "Μάλλον δε και ησυχαίτερα και τοις είδεσι διηλλαγμένα, ως αν έκασται αι μεταβολαί ξυντυχιών εφιστώνται" (111,82,2). "Φέρουν όμως βαρύτερον ή ελαφρότερον χαρακτήρα και διαφέρουν κατά την μορφήν αναλόγως της μεταβολής των παρουσιαζομένων εκάστοτε περιπτώσεων (μετάφρ. Ελευθερίου Βενιζέλου). [...]
(από τον πρόλογο του Στέλιου Παπαθεμελή)
