Οι ανταλλάξιμοι πρόσφυγες-Τύχη ανταλλάξιμης περιουσίας

Δύο Πράξεις του Ελληνικού Κράτους σφράγισαν την τύχη 1.500.000 Ελλήνων που ζούσαν στα εδάφη της Οσμανικής Αυτοκρατορίας και εν συνεχεία της Τουρκικής Δημοκρατίας. Η μία είναι η Σύμβαση Ανταλλαγής των Ελληνο-Τουρκικών πληθυσμών, που υπεγράφη στη Λωζάννη στις 30 Ιανουαρίου 1923, και η άλλη, το Ελληνο-Τουρκικό Οικονομικό Σύμφωνο της Άγκυρας, της 10ης Ιουνίου 1930. Με την πρώτη Σύμβαση έχασαν οριστικά οι Έλληνες της Μ. Ασίας τις αγαπημένες τους Πατρίδες. Διατήρησαν όμως κάποιες ελπίδες για την περιουσιακή τους αποκατάσταση. Ωστόσο, δυστυχώς, ακολούθησε η δεύτερη Συμφωνία, με την οποία επισφραγίσθηκε όχι μόνο η οριστική απώλεια των πατρίδων, αλλά η οριστική απώλεια και των περιουσιών τους. Η αποκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα, φέρεται ως ιστορικός άθλος της καθημαγμένης από τη Μικρασιατική Καταστροφή Ελλάδος. Στην πραγματικότητα όμως, ο άθλος αυτός ανήκει σ' αυτούς που υπέστησαν τις συνέπειες του ξεριζωμού, δηλαδή στους πρόσφυγες. Η επιστροφή στις πατρίδες υπήρξε ισόβιο όνειρο των Ανταλλαξίμων, που αποδείχθηκε εκ των πραγμάτων ουτοπικό. Σήμερα, κανένας σοβαρός πρόσφυγας δεύτερης και τρίτης γενιάς δεν μιλάει για παρόμοιο όνειρο. Γι' αυτό και στο χώρο των προσφύγων οι οικείες συλλογικότητες (σωματεία, ενώσεις) ασχολούνται με παραδόσεις, ιστορία και πολιτισμό της φάρας τους (Πόντιοι, Καππαδόκες, Ίωνες, Θράκες, κ.λπ.), παρά με τα ζητήματα που αφορούν τους πρόσφυγες στο σύνολό τους. Και ενώ τυπικά φέρεται "λυμένο" και το ζήτημα των περιουσιών (το οποίο, ως ελέχθη, ετάφη με το Σύμφωνο της Άγκυρας), με αφορμή τις απαιτήσεις των δανειστών της χώρας μας, σε βάρος της ακίνητης δημόσιας περιουσίας, προσφυγικά σωματεία και πρόσφυγες επιστήμονες, φοβούμενοι την κατάσχεση και των Ανταλλαξίμων Μουσουλμανικών Κτημάτων, εγείρουν ενστάσεις και αμφισβητήσεις κατα πόσο και τα κτήματα αυτά ανήκουν στην περιουσία του Ελληνικού Δημοσίου και επομένως είναι δεκτικά κατασχέσεως. Το παρόν βιβλίο αναφέρεται εν συντομία στην έννοια του όρου "πρόσφυγας", στην υποχρεωτικότητα της συγκεκριμένης Σύμβασης, σε προηγούμενες σχετικές συμβάσεις, στη νομιμότητα της Σύμβασης κατά το διεθνές δίκαιο, στους Καυκασίους πρόσφυγες, στο ρόλο του Ελευθ. Βενιζέλου, στην αντιμετώπιση των προσφύγων εκ μέρους των εκάστοτε κυβερνήσεων, στο ρόλο της ΕΑΠ κ.λπ. Στο δεύτερο μέρος του, μελετάται η περίπτωση ύπαρξης νομικής οδού για τη διεκδίκηση μιας τεράστιας ακίνητης περιουσίας, την οποία παρά το γράμμα της Σύμβασης και τη διεθνή νομιμότητα εξακολουθεί να διαχειρίζεται το ελληνικό κράτος, αναγνωρίζοντας εμμέσως την κυριότητα επ' αυτών των Ανταλλαξίμων Προσφύγων.