ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΣΤΟΙ ΕΓΙΝΑΝ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

Ήταν Ελλάδα οι Κυδωνίες από την πρώτη στιγμή που κτίστηκε το πρώτο σπίτι, από τους ψαράδες τους Μυτιληνιούς, που έρχονταν από το απέναντι νησί στα νερά των Κυδωνιών για να ψαρέψουν. Ήταν πλούσιος τόπος και ήρεμος, γι΄ αυτό ήρθαν κι έμειναν και πρόκοψαν. Γιατί δεν υπήρχαν Τούρκοι στα μέρη μας, γιατί δεν τους άρεσε να ζουν κοντά στη θάλασσα ούτε ήξεραν από τα έργα της θάλασσας. Ήταν αγρότες και ξυλοκόποι. Επομένως ποιος να έδινε στην πόλη το τούρκικο όνομα Αϊβαλί

Συνθέτοντας τις πληροφορίες από τα επίσημα έγγραφα και ταυτόχρονα τις αφηγήσεις των μαρτύρων, που αβίαστα κατατίθενται, αναδεικνύεται με ενάργεια η κόκκινη γραμμή, που διαπερνά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις: Από τη στιγμή που η Τουρκία αποκτά εθνική συνείδηση αντιμετωπίζει την Ελλάδα ως εδαφική απώλεια, γράφει η κυρία Παναγιωταρέα.

Κατά την ίδια εξάλλου, ως επαναπατρισθέντες και όχι πρόσφυγες νοούνται οι Μικρασιάτες που έφθασαν στα ελληνικά λιμάνια. Όπως σημειώνει, οι αφηγητές εκφράζοντας τις σκέψεις τους, τις κρίσεις και τα συναισθήματά τους για την απώλεια της πόλης, των περιουσιών τους και βεβαίως των συγγενών τους κι από την άλλη την υποτυπώδη στήριξη που είχαν από το ελληνικό κράτος –σχεδόν πτωχευμένο τότε– όσο όμως και από την υποδοχή των γηγενών, εκείνο στο οποίο στέκονταν ιδιαίτερα ήταν η λέξη «πρόσφυγας» με την οποία αναφέρονταν, κουβαλώντας την ως ένα βάρος οδύνης και απαξίωσης.