Οι διάλογοι Τίμαιος και Κριτίας του Πλάτωνα αποτελούν κεντρικά κείμενα της πλατωνικής φιλοσοφίας, συνδυάζοντας κοσμολογία, πολιτική θεωρία, και μυθολογία. Πρόκειται για έργα που επηρέασαν βαθιά την εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής σκέψης, αλλά και τη φιλοσοφία της Δύσης στο σύνολό της.
ΤΙΜΑΙΟΣ
Ο Τίμαιος του Πλάτωνα είναι από τα σημαντικότερα έργα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, με ιδιαίτερη βαρύτητα στην πλατωνική φυσική και τη φιλοσοφική κοσμολογία. Στον διάλογο αυτό, ο Πλάτων επιχειρεί να εξηγήσει τη δημιουργία του σύμπαντος από τον Δημιουργό (Δημιουργό Θεό) σύμφωνα με την πλατωνική θεωρία των Ιδεών. Παρουσιάζεται η ψυχή του κόσμου, η ψυχή του ανθρώπου, και η δομή του σύμπαντος με τρόπο που συνδυάζει μυθολογική αφήγηση και επιστημονική σκέψη.
Ο Πλάτωνας αναλύει τις φυσικές, κοσμολογικές, ιατρικές και ανθρωπολογικές του απόψεις, θέτοντας τις βάσεις για τη φιλοσοφία της φύσης και επηρεάζοντας βαθιά μεταγενέστερους στοχαστές της νεοπλατωνικής παράδοσης. Ο Τίμαιος διασυνδέεται θεματικά με έργα όπως η Πολιτεία και οι Νόμοι, δημιουργώντας ένα ευρύτερο πλαίσιο της πλατωνικής μεταφυσικής και ανθρωπολογίας.
ΚΡΙΤΙΑΣ
Ο Κριτίας του Πλάτωνα, παρότι ημιτελής πλατωνικός διάλογος, είναι από τα πιο συναρπαστικά έργα του Πλάτωνα λόγω της αναφοράς στην Ατλαντίδα. Μέσα από τη διήγηση του Κριτία, αποκαλύπτεται η πολιτική και κοινωνική οργάνωση της αρχαίας Αθήνας, 9.000 χρόνια πριν, η οποία έρχεται σε σύγκρουση με την υπεροπτική και πολεμοχαρή Ατλαντίδα.
Ο μύθος της Ατλαντίδας, όπως παρουσιάζεται στον Κριτία του Πλάτωνα, αποτελεί ταυτόχρονα πολιτικό σχόλιο, φιλοσοφική αλληγορία, αλλά και πολιτειακή πρόταση, ενταγμένη στο πλαίσιο της πλατωνικής πολιτικής φιλοσοφίας. Το έργο συνομιλεί με την Πολιτεία και το Συμπόσιο, αναδεικνύοντας τις ιδέες του Πλάτωνα για την ιδανική πολιτεία, τον πολιτικό ηγέτη-φιλόσοφο, και τη σύγκρουση μεταξύ αρετής και παρακμής.
Οι διάλογοι Τίμαιος και Κριτίας είναι απαραίτητα αναγνώσματα για όποιον μελετά την φιλοσοφία του Πλάτωνα, καθώς προσφέρουν μοναδικές οπτικές πάνω στην κοσμοθεωρία, την ανθρώπινη ψυχή, την πολιτειακή ηθική, και τις πλατωνικές Ιδέες. Η συμβολή τους στη φιλοσοφία της φύσης, στην πολιτική θεωρία και στη μεταφυσική του Πλάτωνα είναι ανεκτίμητη.
Έλληνας φιλόσοφος και συγγραφέας (427-347 π.Χ.). Γεννήθηκε στην Αθήνα από γονείς ευγενείς. Ο πατέρας του Αρίστωνας έλεγε ότι καταγόταν από τη γενιά του Κόδρου και η μητέρα του Περικτιόνη από το Σόλωνα. Είχε δύο αδερφούς, τον Αδείμαντο και το Γλαύκωνα. Το πρώτο του όνομα ήταν Αριστοκλής. Πλάτωνας ονομάστηκε αργότερα για το ευρύ του στέρνο και το πλατύ του μέτωπο. Νέος ασχολήθηκε με την ποίηση, αλλά γρήγορα στράφηκε προς τη φιλοσοφία. Ήταν 20 χρόνων, όταν γνώρισε το Σωκράτη και έμεινε κοντά του για οκτώ ολόκληρα χρόνια, μέχρι την ώρα που ο μεγάλος δάσκαλος πέθανε (399 π.Χ.). Ο άδικος θάνατος του Σωκράτη τον έπεισε ότι η αθηναϊκή δημοκρατία είχε μεγάλα ελαττώματα και ανέλαβε το ρόλο του κοινωνικού μεταρρυθμιστή. Μετά τη θανάτωση του Σωκράτη για λίγο καιρό κατέφυγε στα Μέγαρα, κοντά στο συμμαθητή του Ευκλείδη. Ύστερα γύρισε στην Αθήνα, όπου για 10 χρόνια ασχολήθηκε με τη συγγραφή φιλοσοφικών έργων, τα οποία φέρουν τη σφραγίδα της σωκρατικής φιλοσοφίας. Στη συνέχεια ταξίδεψε στην Αίγυπτο και στην Κυρήνη, όπου σχετίστηκε με το μαθηματικό Θεόδωρο, και τέλος στον Τάραντα της Ιταλίας, όπου γνώρισε τους πυθαγόρειους, από τη φιλοσοφική σκέψη των οποίων επηρεάστηκε αποφασιστικά. Μετά πέρασε στη Σικελία. Στην αυλή του βασιλιά των Συρακουσών Διονυσίου Α΄ γνώρισε το βασιλικό γυναικάδελφο Δίωνα, με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά. Η φιλία όμως αυτή προκάλεσε τις υποψίες του Διονυσίου για συνωμοσία, γι' αυτό έδιωξε τον Πλάτωνα από τη Σικελία. Στην Αίγινα κινδύνεψε να πουληθεί ως δούλος αλλά τον εξαγόρασε ο Κυρηναίος φίλος του Αννίκερης. Επιστρέφοντας στην Αθήνα άνοιξε τη φιλοσοφική σχολή του, την Ακαδημία. Η προσπάθεια όμως των δύο φίλων να προσηλυτίσουν στις ιδέες τους το νέο ηγεμόνα Διονύσιο Β΄ απέτυχαν. Για τρίτη φορά ήρθε στην αυλή των Συρακουσών το 361, με σκοπό να συμφιλιώσει το Δίωνα με το Διονύσιο. Αυτή τη φορά κινδύνεψε και η ζωή του. Τον έσωσε η επέμβαση του πυθαγόρειου Αρχύτα. Αλλά ο Δίωνας δε γλίτωσε. Δολοφονήθηκε το 353. Έτσι ο Πλάτωνας έχασε τον άνθρωπο στον οποίο στήριξε τις ελπίδες του για την επιβολή των πολιτικών του ιδεών. Από τότε ο Πλάτωνας και μέχρι το θάνατό του ασχολήθηκε με τη διδασκαλία και με τη συγγραφή έργων φιλοσοφικών. Τα έργα του Πλάτωνα είναι 36 και όλα, εκτός από την "Απολογία", διαλογικά. Και στη συγγραφή ο φιλόσοφος μιμήθηκε τη διδασκαλία του Σωκράτη, ο οποίος δίδασκε διαλογικά. Οι διάλογοί του επιγράφονται με το όνομα κάποιου από τα διαλεγόμενα πρόσωπα, π.χ. "Τίμαιος", "Γοργίας", "Πρωταγόρας" κ.λπ. Τρεις μόνο διάλογοι, το "Συμπόσιο", η "Πολιτεία" και οι "Νόμοι" τιτλοφορούνται από το περιεχόμενό τους. Σ' όλους τους διαλόγους τη συζήτηση διευθύνει ο Σωκράτης. Στους παλαιότερους διαλόγους διατηρεί την εικόνα του πραγματικού Σωκράτη, ενώ στους νεότερους κάτω από το πρόσωπο του δάσκαλου κρύβεται ο ίδιος ο μαθητής. Το σύνολο του πλατωνικού έργου διακρίνεται σε τρεις περιόδους με βάση τη χρονολογική σειρά:
α) Περίοδος της νεότητας (400-387 π.Χ.): Σ΄ αυτήν ανήκουν: Απολογία, Κρίτων, Χαρμίδης, Πρωταγόρας, Λάχης, Ευθύφρων, Ιππίας Μείζων, Ιππίας Ελάσσων, Ίων, Λύσις.
β) Περίοδος ωριμότητας (386-367 π.Χ.). Σ' αυτήν ανήκουν: Μενέξενος, Κρατύλος, Ευθύδημος, Γοργίας, Μένων, Παρμενίδης, Φαίδων, Φαίδρος, Πολιτεία, Συμπόσιον, Θεαίτητος.
γ) Περίοδος γηρατειών (366-348 π.Χ.). Περιλαμβάνονται: Σοφιστής, Πολιτικός, Φίληβος, Κριτίας, Τίμαιος, Νόμοι, 7η επιστολή.
