Όσα είναι εδώ γραμμένα δεν αποτελούν βιβλίο ιστορίας. Είναι όσα εποικίζουν τη μνήμη μου όταν αντιλαμβάνομαι το βλέμμα αυτών που με περιβάλλουν, γεμάτο αμφιβολίες και ερωτηματικά. Γιατί υπήρξες κομμουνίστρια; Γιατί λες ότι είσαι ακόμη; Τι εννοείς; Χωρίς κόμμα, χωρίς καθήκοντα, πλάι σε μια εφημερίδα που δεν είναι πια δική σου; Μήπως αρπάζεσαι από μια αυταπάτη, από πείσμα; Μήπως επειδή είσαι απολίθωμα; Κάθε τόσο κάποιος με σταματά στο δρόμο ευγενικά: "Ήσασταν ένας μύθος". Μα ποιος θέλει να είναι μύθος; Όχι εγώ. Οι μύθοι είναι μια προβολή άλλων, εγώ δεν έχω καμία σχέση με αυτό. Νιώθω αμήχανα. Δε με έχουν καρφώσει με όλες τις τιμές σε μια ταφόπλακα, έξω από τον κόσμο, έξω από το χρόνο. Εξακολουθώ να συμμετέχω και στα δύο. Όμως αυτή η ερώτηση με καλεί να δώσω μια απάντηση.
Η ιστορία του κομμουνισμού και των κομμουνιστών του 20ου αιώνα είχε τόσο άσχημη κατάληξη, που είναι αδύνατο να μη θέσει κανείς στον εαυτό του αυτή την ερώτηση. Πώς ήταν να είναι κανείς κομμουνιστής στην Ιταλία από το 1943; Κομμουνιστής ως μέλος ενός κόμματος, όχι μόνο σε μια στιγμή εσωτερικής συνείδησης, με την οποία μπορεί κανείς πάντοτε να τα βγάλει πέρα: "Εγώ μ' αυτό ή μ' εκείνο δεν έχω σχέση". Αρχίζω να αναρωτιέμαι. Χωρίς να συμβουλεύομαι ούτε βιβλία ούτε έγγραφα, αλλά χωρίς να μου λείπουν οι αμφιβολίες.
Αφού πέρασα πάνω από μισό αιώνα τρέχοντας, σκοντάφτοντας, ξαναρχίζοντας το τρέξιμο με μερικές μελανιές παραπάνω, η μνήμη μου μοιάζει να έχει πάθει ρευματισμούς. Δεν την καλλιέργησα, ούτε γνωρίζω την επιείκεια και τις παγίδες της. Ακόμη και με το να της δώσω μια μορφή. Όμως η μνήμη και η μορφή είναι κι αυτές ένα γεγονός ανάμεσα στα πολλά γεγονότα. Τίποτε λιγότερο ή περισσότερο.
Ροσάνα Ροσάντα
Η Ροσάνα Ροσάντα, η μεγάλη κυρία της Αριστεράς, υπήρξε σημαντικό στέλεχος του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, μέχρι το 1969, και η σκέψη της εξακολουθεί να διαμορφώνει απόψεις στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής Αριστεράς.
Γεννήθηκε το 1924 στην Πόλα, που σήμερα ανήκει στην Κροατία. Έζησε εκεί τα πρώτα της χρόνια και στη συνέχεια έζησε στη Βενετία, στο Μιλάνο και στο Παρίσι. Υπήρξε μαθήτρια του ιταλού φιλοσόφου Αντόνιο Μπάνφι, νεότατη συμμετείχε στην Αντίσταση, εντάχθηκε στο ΙΚΚ και ήταν υπεύθυνη του τμήματος πολιτισμού του κόμματος. Το 1963 εξελέγη για πρώτη φορά στην Ιταλική Βουλή. Είχε πάντοτε μια κριτική αντιμετώπιση του "υπαρκτού σοσιαλισμού" και διατύπωσε την έντονη αντίθεσή της με τη σοβιετική επέμβαση στην Πράγα. Το 1968 δημοσίευσε ένα μικρό δοκίμιο, με τίτλο "Η χρονιά των φοιτητών", όπου εξέφραζε την ευνοϊκή άποψή της για το κίνημα της νεανικής εξέγερσης. Μαζί με τον Λουίτζι Πιντόρ, τον Βαλεντίνο Παρλάτο, τον Λούτσιο Μάγκρι και άλλα στελέχη του κόμματος ίδρυσε το περιοδικό "Il Manifesto", το οποίο αργότερα εξελίχθηκε σε καθημερινή εφημερίδα και για ένα διάστημα υπήρξε και κόμμα. Παρά την αντίθετη γνώμη του Ενρίκο Μπερλινγκουέρ, η Ροσάντα διαγράφτηκε από το κόμμα έπειτα από το 12ο Συνέδριο. Το 1972 το "Manifesto" πήρε μόνο το 0,8% των ψήφων και εν συνεχεία συμμετείχε στο Κόμμα Προλεταριακής Ενότητας για τον Κομμουνισμό (ΡDUΡ). Η Ροσάντα υπήρξε διευθύντρια της εφημερίδας, αλλά αμέσως μετά εγκατέλειψε την ενεργό πολιτική και αφιερώθηκε αποκλειστικά στη δημοσιογραφία και στη λογοτεχνία, χωρίς όμως να πάψει να εκφράζει τις ανησυχίες και τους στοχασμούς της για την τύχη του εργατικού και του φεμινιστικού κινήματος.
